Слайд 2Йувенал ядлиййя
Азярбайжан Республикасы Ядлиййя Назирлийи Ядлиййя Академийасынын досенти, щ.е.н. МЯТАНЯТ
ЯСЭЯРОВА
matanat@list.ru
Слайд 3 Yuvenal ədliyyə
-- tarixi;
-- anlayışı;
-- yuvenal
ədliyyənin beynəlxalq əsasları;
-- yetkinlik yaşına çatmayanların barəsində cinayət məsuliyyətinin və cəzanın xüsusiyyətləri;
-- yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində ibtidai istintaqın xüsusiyyətləri;
-- Yetkinlik yaşına çatmayan şübhəli, təqsirləndirilən şəxs barəsində qətimkan tədbirlərinin seçilməsinin xüsusiyyətləri;
-- Yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin törətdiyi cinayət barədə cinayət işi üzrə məhkəmə baxışının xüsusiyyətləri .
ядлиййя
Йувенал ядлиййя йеткинлик йашына чатмамышлара мцнасибятдя
ядалят мцщакимясинин щяйата кечирилмясинин хцсусиляшдирилмиш
мящкямя органларыны, ганунла мцнагишяйя эятирян аьыр щяйат
ситуасийасында ушагларын проблемляринин щяллиня йюнялдилмиш
статусларына вя сялащиййятляриня уйьун олан юзцндя щя формал-
щцгуги (о ъцмлядян мяъбуриййяти), щям дя психоложи, педагожи,
сосиал тясир цсулларыны ялдагяляндирян тядбирляр тятиг едян диэяр
дювлят вя бялядиййя органларыны вя мцяссисялярини, гейри-
щюкумят тяшкилатларыны ящатя едян системидир. Бурада сющбят
щядди-булуьа чатмамышлара мцнасибятдя щям ъинайят, щямдя мцлки вя инзибати ядалят мцщакимясиндян эедир.
Йувенал ядлиййя тарихян ъинайят ишляри цзря ядалят мцщакимясинин хцсусиляшдирилмяси йолу иля йаранмышдыр.
Йувенал ядлиййянин тарихиндян
Ганун гябул едилмяси вя йувенал мящкямянин йарадылмасынын тяшяббцсчцляри Чикаго гадын клубундан Лйуси Фрауер, «Щалл Щауз» иътимаи тяшкилатындан Ъулийа Латроп олмушдулар. Гейд етмяк лазымдыр ки, Ганунун ады ХЫХ ясрин сонунда йеткинлик йашына чатмамышларын ъинайяткарлыьы проблеминин баша дцшцлмясиндя дюнцшц даща дягиг якс етдирир. Йеткинлик йашына чатмамышларын ишляри цзря Чикаго мящкямясинин йарадылмасы ХХ ясрин яввялинин юзцнямяхсус сенсасийасы иди.
Слайд 6 Йувенал ядлиййянин бейнялхалг
ясаслары
-- Ушаг щцгуглары щаггында Конвенсийа (1989)
-- БМТ-нин щядди-булуьа чатмамышлар мцнасибятдя
ядалят мцщакимясинин щяйата кечирилмясиня аид
минимал стандарт гайдалары (1985, Пекин Гайдалары)
-- БМТ-нин щядди-булуьа чатмамышлар арасында
ъинайяткарлыьын гаршысынын алынмасы цчцн рящбяр принсипляр (1990).
Слайд 7Ушаглара мцнасибятдя ядалят мцщакимясиня аид олан бязи рящбяр принсипляр
-- Щяр бир
ушаьын она вя йа онун марагларына илк нювбядя диггят йетирилмяси щцгуг вардыр. Бу принсип щям айрыха бир ушаьа, щям дя ушаглар групуна мцнасибятдя тятбиг едилмялидир.
-- Щяр бир ушаьын айры-сечкилийин бцтцн формаларындан азад олан ядалятли вя бярабяр давраныш щцгуг вардыр.
-- Щяр бир ушаьын юз бахышларыны азад ифадя етмяк вя динлянилмяк щцгуг вардыр.
-- Щяр бир ушаьын гяддар даврнышдан, истимардан вя зоракылыгдан мцдафия щцгуг вардыр.
Слайд 8Ушаглара мцнасибятдя ядалят мцщакимясиня аид олан бязи рящбяр принсипляр
-- Щяр бир
ушаьын онунла ляйагятля вя баша дцшцлмякля давранылмасы щцгуг вардыр;
-- Щцгуги тяминатлара вя тящлцкясизлик/ мцдафия тядбирляриня щюрмят едилмяси;
-- Ганунла мцнагишянин гаршысынын алынмасы йеткинлки йашына чтамайанларын ишляри цзря ядалят мцщакимяси сийасятинин мцщцм елементи кими;
-- Ушагларын азадлыгдан мящруцм едилмяси йалныз ян сон тядбир кими вя мцвафиг гыса мцддят цчцн тятбиг едилмялидир.
Слайд 9 Ъинайят мясулиййятиня ъялб етмя йашы- ЪМ-нин 20-ъи маддяси
20.1.Cinayят tюrяdяnяdяk on
altы yaшы tamam olmuш шяxs cinayяt mяsuliyyяtinя cяlb edilir.
Слайд 10
Ъинайят мясулиййятиня ъялб етмя йашы- ЪМ-нин 20-ъи маддяси
20.2. On dюrd yaшы
tamam olmuш шяxs yalnыz qяsdяn adam
юldцrmяyя, qяsdяn saьlamlыьа az aьыr vя ya aьыr zяrяr vurmaьa,
adam oьurlamaьa zorlamaьa, seksual xarakterli zorakылыг
hяrяkяtlяrinя, oьurluьa,soyьunчuluьa, quldurluьa, hяdя-qorxu
ilя tяlяb etmяyя, talama mяqsяdi olmadan qanunsuz olaraq
avtomobil vя ya baшqa nяqliyyat vasitяsi яlя keчirmяyя,
aьırlaшdырыъы hallarda яmlakы qяsdяn mяhv etmяyя vя ya
zяdяlяmяyя, terrorчuluьa, adamlarы girov gюtцrmяyя aьыrlaшdыrыcы
hallarda xuliqanlыьа, odlu silahы, dюyцш sursatыны, partlayыъы
maddяlяri vя qurьularы talamaьa vя ya hяdя-qorxu ilя tяlяb
etmяyя, narkotik vasitяlяri vя ya psixotrop maddяlяri talamaьa
vя ya hяdяqorxu ilя tяlяb etmяyя, nяqliyyat vasitяlяrini vя ya
yollarы yararsыz vяziyyяtя salmaьa gюrя cinayяt mяsuliyyяtinя cяlb edilir.
Слайд 11
Йеткинлик йашына чатмайанларын барясиндя ъинайят мясулиййятинин вя ъязасынын хцсусиййятляри
ЪМ-нин 429-ъу
маддяси
Йеткинлик йашына чатмайанлар барясиндя иъраат заманы мцяййян едилмяли олан щаллар: йеткинлик йашына чатмайанын йашы (доьулдуьу ил, ай, эцн); йеткинлик йашына чатмайанын щяйат вя тярбийя шяраити; йеткинлки йашына чатмайанын физики интеллектуал вя ягли инкишгаф сявиййяси; йеткинлик йашына чатмайанын тюрятдийи ъинайятдя диэяр иштиракчылар олдугда онун барясиндя ъинайят ишинин иъраатынын айрылмасынын мцмцкцнлцйц
Слайд 12 Йеткинлик йашына чатмайанларын барясиндя ъинайят мясулиййятинин вя ъязасынын хцсусиййятляри
Yetkinlik йашына
чатмайанларын тюрятдикляри ъинайятляр цзря мящкямяйядяк иъраат йалныз ибтидаи истинтаг шяклиндя апарылыр.
Йеткинлик йашына чатмайан шяхс ъинайятин тюрядилмясиндя диэяр шяхслярля бирликдя иштирак етдийи щалда мящкямяйядяк иъраат мярщялясиндя онун барясиндя ъинайят иши имкан дахилиндя айрыъа иъраата айрылыр. Йеткинлик йашына чатмайан шяхс барясиндя ъинайят ишинин айрыъа иъраата айрылмасы иши н щалларынын щяртяряфли, там вя обйектив тядгиг едилмяси цчцн ящямиййятли манеяляр йаратдыгда щямин ишин айрыъа иъраата айрылмасына йол верилмир.
Слайд 13 Йеткинлик йашына чатмайан шяхс баряминдя ибтидаи истинтагын апарылмасынын хцсусиййятляри
Йеткинлии йашына
чатмайан шяхс барясиндя ибтидаи истинтагын имкан дахилиндя мцвафиг ибтидаи истинтаг органларынын хцсуси бюлмяляри вя йа йеткинлик йашына чатмайан шяхслярля мцвафиг иш тяърцбясиня малик олан шяхсляр тяряфиндян апарылмасы.
Йеткинлик йашына чатмайан шяхс барясиндя ъинайят иши цзря иъраатын щяр щансы бир эеъикдирмяйя йол верилмядян апарылмасы.
Йекинлик йашына чатмайан шяхс барясиндя иш цзря онун мцдафиячисинин иштиракынын мяъбурилийи.
Ибтидаи истинтаг заманы йеткинлик йашына чатмайан шяхсля мцстянтиг арасында ялагяляр; ъинайят ишинин щалларынын лазыми гайдада нязяря алынмасы; йеткинлки йашына чатмайан шяхся щюрмятля йанашылмасы; йеткинлки йашына чатмайан шяхсин рифащына кюмяк едилмяси вя она зийан вурулмасына йол верилмямяси шяртиля щяйата кечирилмяси.
Слайд 14Йеткинлик йашына чатмайан шяхс баряминдя ибтидаи истинтагын апарылмасынын хцсусиййятляри
Йеткинлик йашына чатмайан
шяхс барясиндя ибтидаи истинтагын бцтцн мярщяляляриндя щцгугларын тямин едилмясинин ясас просессуал тяминатларына рийаят едилмяси.
Йеткинлик йашына чатмайанын иряли сцрцлмцшиттищам барясиндя мялумат алмаг щцгугу; ифадя вермякдян имтина етмяк щцгугу; мцдфаия щцгугу; валидейнлярин вя йа диэяр гануни нцмайяндялярин иштирак етмяк щцгугу; мяхфилик щцгугу.
16 йашынадяк вя ягли ъящятдян зяифлик яламятляри олан йеткинлки йашына чатмайан шяхсин иштиракы иля истинтаг щярякятляринин апарылмасында мцстянтиг тяряфиндян мцяллим вя йа психологун иштиракынын тямин едилмяси.
Йеткиинлик йашына чатмайан шяхс барясиндя ъинайят иши цзря иъраата хитам верилмясиня щяр бир щалда йеткинлки йашына чатмайан шяхсин вя йа онун валидейнляринин (диэяр гануни нцмайяндяляринин) разылыьы иля йол верилмяси.
Слайд 15Yetkinlik yaşına çatmamış şahidin dindirilməsi
Шащид иш цчцн ящямиййятли мялуматлары шифащи вя
йа диэяр формада тягдим едя билярся, о, йашындан асылы олмайараг диндириля биляр.
14 yaşınadək, müstəntiqin mülahizəsinə görə isə 16 yaşınadək olan şahidin dindirilməsi müəllimin, zəruri hallarda isə həkimin və onun qanuni nümayəndəsinin iştirakı ilə aparılır.
Слайд 16Yetkinlik yaşına çatmamış şahidin dindirilməsi
Dindirmənin başlanmasından əvvəl göstərilən şəxslərə onların dindirmədə
iştirak etmək, müstəntiqin icazəsi ilə öz qeydlərini bildirmək və suallar vermək hüququ, habelə onların vəzifələri izah edilir. Müstəntiq verilmiş sualları rədd edə bilər, lakin onlar dindirmə protokolunda qeyd edilməlidir. Həmin protokola, həmçinin dindirilmiş şəxsin və dindirmədə iştirak etmiş şəxslərin bütün qeydləri daxil edilir.
16 yaşına çatmayan şahidə onun yalnız həqiqəti danışmaq vəzifəsi izah edilir, lakin o, ifadə verməkdən imtinaya, ifadə verməkdən boyun qaçırmaya və bilə-bilə yalan ifadə verməyə görə cinayət məsuliyyəti barədə xəbərdar edilmir.
Слайд 17Yetkinlik yaşına çatmayan şübhəli, təqsirləndirilən şəxs barəsində qətimkan tədbirlərinin seçilməsinin xüsusiyyətləri
Yalnız
yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər üçün nəzərdə tutulan xüsusi qətimkan tədbiri
Nəzarət altına vermə
Слайд 18 Nəzarət altına vermə
Valideynlərinin, qəyyumlarının, himayəçilərinin, yaxud onun saxlandığı
qapalı uşaq müəssisəsi müdiriyyətinin üzərinə yetkinlik yaşına şatmamıış şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin ictimai qaydaya riayət etməsi,cinayət prosesini həyata keçirən orqanın çağırışlarına gəlməsi və digər prosessual vəzifələri icra etməsi də daxil olan davranışını təmin etmə vəzifəsinin qoyulması
Слайд 19 Nəzarət altına vermənin tətbiq edilməsi
Valideynlərin, qəyyumların, himayəçilərin və
ya uşaq müəssisəsinin nümayəndəsinin qərarla tanış edilməsi və qərarın surətinin onlara təqdim edilməsi, protokolda göstərilməklə onların şübhənin və ya ittihamın məzmunu ilə tanış edilməsi, hüquq və vəzifələrinin izah edilməsi, məsuliyyət barədə xəbərdar edilməsi,
Şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin üzərinə nəzarəti hayata vəzifələrinin xəstəliyi, ailədə qarşılıqlı münasibətlərin pisləşməsi, bu şəxslərin lazımi davranışını təmin etmə imkanını istisna edən digər səbəblər üzündən azad olunmalarını xahiş etməsi.
Слайд 20Nəzarət altına vermənin tətbiq edilməsi
Nəzarəti həyata keçirməli olan şəxslərin qarşısı alınmayan
qüvvənin təsirini sübut erdikləri hallar istisna olmaqla, şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin davranışına nəzarəti həyata keçirmək imkanından məhrum olunduqlarına istinad etrməyə haqlı olmaması
Слайд 21Нязаряти щяйата кечирян шяхслярин мясулиййяти
Нязаряти щяйата кечирян шяхслярин хябярдарлыг цчцн щаггында
нязарят алтына вермя гисминдя гятимкан тядбири сечилмиш шцбщяли вя йа тягсирляндирилян шяхсин лазыми гайдада давранмамасы барядя ъинайят просесини щяйата кечирян органа мялумат вермяси.
Нязаряти щяйата кечирмяли олан вя бу вязифяляри йериня йетирмяйян тягсирли шяхслярин мясулиййяти
Слайд 22 Йеткинлик йашына чатмайан тягсирляндирилян шяхся ибтидаи истинтагын гуртармасынын елан едилмяси
Йеткинлик
йашына чатмайан тягсирляндирилян шяхся ибтидаи
истинтагын гуртармасыны елан едяркян вя она ъинайят ишинин
материалларыны тягдим едяркян мцстянтиг вя ибтидаи арашдырмайа
просессуал рящбярлийи щяйата кечирян прокурорун юз
мцлащизяляриня эюря йеткинлик йашына чатмайан шяхся мянфи
тясир эюстяря биляъяк ъинайят ишинин матераилларынын она тягдим
едилмямяси барядя ясасландырылмыш гярар чыхармасы щцгугу вя
эюстярилян материалларла мяъбури гайдада йеткинлик йашына
чатмайан шяхсин мцдафиячиси вя йа гануни нцмайяндясинин
таныш едилмяси.
Слайд 23 Психи вя йа физики вязиййятинин мцяййян едилмяси цчцн мящкямя експертизасынын
тяийн едилмяси
Шцбщяли, тягсирляндирилян вя зярярчякмиш шяхсин йашынын ъинайят иши цчцн ящямиййяти олдугда ону йашыны тясдиг едян сянядляр олмадыгда вя йа шцбщя доьурдугда, онларын анлаглылыьына вя ъинайят мцщакимя иъраатында юзцнцн щцгугларыны вя гануни марагларыны мцстягил мцдафия етмяк габилиййятиня шцбщя йарандыгда психи вя йа физики вязиййятинин мцяййян едилмяси цчцн мящкямя експертизасынын тяйин едилмяси.
Слайд 24Yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin tutulması –ЪПМ-нин 433 м.
Йetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
tutulması zamanı bu
бarədə dərhal onun valideynlərinə və ya digər qanuni
nümayəndələrinə məlumat verilir. məlumatın dərhalverilməsi
mümkün olmadıqda, yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
valideynlərinə və ya digər qanuni nümayəndələrinə mümkün
qədər qısa müddətdə tutulma barədə məlumat verilir.
Məhkəmə nəzarəti funksiyasını həyata keçirən hakim və
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin tutulması onlara
məlum olan kimi мцяййян hallar istisna olmaqla dərhal onun azad edilib-edilməməsi məsələsinə baxmalıdırlar.
Слайд 25 Yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində həbs qətimkan tədbirinin tətbiq edilməsi
ЪПМ-нин 434 м.
Yetkinlik yaşına çatmayan şübhəli və təqsirləndirilən şəxs barəsində həbsə alma qətimkan tədbirinin tətbiq edilməsinə yalnız ona az ağır zorakı cinayətin, habelə ağır və ya xüsusilə ağır cinayətin törədilməsi istinad edildikdə yol verilir.
Yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində həbs qətimkan tədbirinin müstəsna tədbir kimi və mümkün qədər qısa müddət ərzində tətbiq edilməsinə yol verilir.
Həbsdə saxlanılan yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər digər şəxslərdən ayrı saxlanılmalıdırlar. Onlar yaşının, cinsinin və şəxsiyyətinin xüsusiyyətlərinə görə tələb olunan qulluq, müdafiə və digər fərdi yardımla təmin edilməlidirlər.
Слайд 26Yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin törətdiyi cinayət barədə cinayət işi üzrə məhkəmə
baxışının xüsusiyyətləri
-- cinayət işlərinə daha təcrübəli hakimlər tərəfindən baxılmaсы;
-- мəhkəmə baxışı zamanı məhkəmə iclasında sədrlik edənин CPM-nin тələblərinin təmin olunmasını müəyyən etməsi;
-- cinayət işinin məhkəmə baxışında valideynləriи və ya digər qanuni nümayəndələrin iştirak etmək hüququ;
--şəxsin mənafeyi naminə valideynlərin və ya digər qanuni nümayəndələrin iştirakının tələb edilməsi və imtina edilməsi (мəhkəmənin əsaslandırılmış qərarı ilə şəxsin mənafeləri üçün zəruri olduğunu güman etməyə əsaslar olduqda);
Слайд 27Cəza tədbiri seçərkən məhkəməнин rəhbər tutduğu tələblər
-- cəza tədbiriнин yalnız törədilmiş
cinayətin hallarına və
ağırlığına deyil, həmçinin yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
vəziyyətinə və tələbatına, habelə cəmiyyətin tələbatına uyğun
olmaсы;
-- şəxsin azadlıqdan məhrum edilməsi ilə bağlı olan cəza
tədbiriнин yalnız həmin məsələnin mükəmməl baxılmasından
sonra tətbiq edilməси və imkan daxilində aşağı həddə
endirilməси;
-- şəxs ağır və ya xüsusilə ağır cinayətin, habelə ağır
nəticələrə səbəb olan zor tətbiq etməklə qəsdən törədilmiş
cinayətin və ya digər ağır cinayətin təkrarən törədilməsində
təqsirli bilinmədiyi halda onun azadlıqdan məhrum edilməsiнин məqsədəuyğun олмамасы.
Слайд 28Cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxsin qapalı
tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsi
cinayət işinə xitam verildikdə, yaxud cinayət işinin başlanması rədd edildikdə, xitam verilmiş cinayət işi və ya cinayət işi başlanmasının rədd edilməsi haqqında materiallar cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxslərin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisələrinə göndərilməsi məqsədilə cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən 3 gün müddətində yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyaya göndərilir.
komissiya təqdim olunmuş materiallar əsasında qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada zəruri olan digər sənədləri toplayır və cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsinin mümkünlüyü haqqında məsələyə baxılması üçün həmin şəxsin yaşayış yeri üzrə birinci instansiya məhkəməsi qarşısında vəsatət qaldırır.
Слайд 29 Шəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsi barədə
materiallarа məhkəmядя бахылмасы
-- daxil olandan sonra 10 gündən gec olmayaraq məhkəmə iclasında baxılма;
--məhkəmə iclasında iştirak etmək hüququna malik шяхсляр:
--cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxs, onun müdafiəçisi, valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri;
-- yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın nümayəndəsi;
-- dövlət ittihamçısı;
Слайд 30 Şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsi barədə materiallarа məhkəmədə
baxılması
-- cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxsin yaşayış yeri və ya ictimai təhlükəli əməlin törədildiyi ərazi üzrə daxili işlər orqanının yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə bölməsinin nümayəndəsi.
-- Məhkəmənin mülahizəsinə və бязи şəxslərin vəsatətinə əsasən məhkəmə iclasına digər şəxslər də çağırıla bilмəsi.
--Müdafiəçi istisna edilməklə, materiallara baxılma yeri və vaxtı haqqında məlumatlandırılmış şəxslərin məhkəmə iclasına gəlməməsiни məhkəmə iclasının keçirilməsinə mane olmаması.
Слайд 31 Məhkəmə iclasıнын апарылмасы гайдасы
-- hakim məhkəmə iclasını açır,
--hansı
materiallara baxılacağını elan edir,
-- məhkəmə iclasında kimin iştirak etdiyini yoxlayır;
--yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın nümayəndəsi шяхсин qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsinin zəruriliyini əsaslandırır, hakimin və məhkəmə iclasının digər iştirakçılarının suallarına cavab verir;
--komissiya tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada toplanmış sənədlər tədqiq olunur, məhkəmə iclasının iştirakçılarının vəsatətləri müzakirə olunur, qərarın qəbul olunması üçün zəruri olan hallar araşdırılır;
-- şəxs, onun müdafiəçisi, valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri, habelə məhkəmə iclasında iştirak edən digər şəxslərin çıxışları dinlənilir.
-- məhkəmə qərarın çıxarılması üçün müşavirə otağına gedir.
Слайд 32 Qərar çıxarılarkən щялл едилян мясяляляр
-- ictimai təhlükəli əməlin törədildiyini;
--
həmin əməlin barəsində icraat aparılan cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxs tərəfindən törədildiyini;
-- həmin şəxsin əməli törədərkən cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması üçün cinayət qanununda nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatmadığını;
-- cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxsin hansı müddətə qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsinə ehtiyac olduğunu.
Слайд 33 Məhkəmə tərəfindən гябул едилян гярарлар
-- şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə
müəssisəsinə göndərilməsi haqqında;
-- məhkəmə tərəfindən şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsinə yol verməyən səbəblər aşkar edildiyi və ya onu göstərilən müəssisəyə göndərmədən islah etmək imkanının olduğunu təsdiq edən hallar müəyyən edildiyi hallarda, şəxsə tərbiyəvi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üçün materialların yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyaya göndərilməsi haqqında;
-- şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsi barədə materiallar üzrə icraata xitam verilməsi haqqında.
Слайд 34 Şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsi ilə bağlı məsələlər
-- yaşının
çatması və ya səhhəti ilə əlaqədar, habelə islah olunması üçün daha əlverişli şəraitin yaradılması məqsədilə şəxsin digər xüsusi təlim-tərbiyə müəssisələrinə göndərilməsi haqqında;
--шяxsin islah olunması ilə əlaqədar qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsində saxlanılmasına zərurət aradan qalxdıqda onun vaxtından əvvəl müəssisədən azad edilməsi haqqında;
-- şəxsin təhsil pillələrindən birinin başa çatdırılması zərurəti yaranarsa, onların arzusu ilə göstərilən müəssisədə qalması vaxtının uzadılması haqqında.
Слайд 35 Тярбийяви характерли мяъбури тядбирлярин мязмуну
Хябярдарлыг: йеткинлик йашына чатмайана онун ямяли
нятиъясиндя вурулмуш зийанын вя ъинайятляри тякрар тюрятмяйин нятиъяляринин изащ едилмяси.
Нязарятя эютцрмя:
Вурулмуш зийаны арадан галдырмаг вязифяси:
Асудя вахтын мящдудлашдырылмасы вя йеткинлик йашына чатмайанын давранышына хцсуси тяляблярин гойулмасы.
Слайд 36Тярбийяви характерли мяъбури тядбирляр тятбиг етмя
Йеткинлик йашына чатмайан илк дяфя бюйцк
иътимаи тящлцкя тюрятмяйян вя йа бюйцк иътимаи тящлцкя тюрятмяйян вя йа аз аьыр ъинайят етдикдя, тярбийяви характерли мяъбури тядбирлр тятбиг етмякля онун ислащ олунмасы мцмкцн щесаб едилярся, щямин шяхсин ъинайят мясулиййятиндян азад едилмяси;
Шяхся ейни вахтда бир нечя тярбийяви характерли мяъбури тядбирляр тятбиг едилмяси. Тярбийяви характерли мяъбури тядбирлярин тятбиги мцддятинин бу тядбирляри тяйин етмиш мцвафиг дювлят органы тяряфиндян мцяййян олунмасы.
Шяхс тярбийяви характерли мяъбури тядбирляри мцтямади олараг йериня йетирмядикдя, мцвафиг дювлят органынын тягдиматы ясасында щямин тядбирлярин ляьв едилмяси вя материалларын йеткинлик йашына чатмайанын ъинайят мясулиййятиня ъялб олунмасы цчцн мящкямяйя эюндярилмяси.
Слайд 37Бюйцк иътимаи тящлцкя тюрятмяйян вя йа аз аьыр ъинайят етмяйя эюря
мящкум едилмиш йеткинлки йашына чатмайанын тярбийяви характерли мяъбури тядбирляр тятбиг етмякля ъязадан азад олунмасы.
Yetkinlik yaшыna чatmayanыn cяzadan
azad edilmяsi
Слайд 38 Йеткинлик йашына чатмайанларын шярти олараг вахтындан яввял ъязадан азад едилмяси
Ислащ
ишляриня вя йа азадлыгдан мящрум етмяйя мящкум едилмиш йеткинлки йашына чатмайанлар барясиндя ъязадан шярти олараг вахтындан яввял азад етмя: бюйцк и ътимаи тящлцкя тюрятмяйян вя йа аз аьыр ъинайят тюрятмяйя эюря тяийн едилмиш ъяза мцддятинин ян азы йарысыны чякдикдян сонра; аьыр ъинайят тюрятмяйя эюря тяйин едилмиш ъяза мцддятинин; аьыр вя хцсусиля аьыр ъинайят тюрятмяйя эюря тяийн едилмиш ъяза мцддятинин ян азы дюрддя цч щиссясини чякдикдян сонра.
Слайд 39Kanadada tətəbiq olunan alterntativ cəzalar
-- məzəmmət;
-- cəzadan azad etmə;
--cəzadan şərti azad
etmə (əyalət direktorunun nəzarəti altına vermə);
-- cərimə (ödəmə inkanı aydınlaşdırıldıqdan sonra), cərimə1000 Kanada dollarından artıq ola bilməz;
-- ziyanın ödənilməsi;
-- ictimai işlr barədə hökm,adətən yaşayış yeri üzrə;
-- sınaq müddəti ilə şərti azad etmə;
-- 2 ildən artıq olmayan müddətə probasiya rejimi;
-- gücləndirilmiş müdafiə və nəzarət rejimi;
-- yaşayış yerindən kənarda iş proqramı.
Слайд 40Тибби характерли мяъбури тядбирлярин нювляри
-- Мяъбури амбулаторийа мцшащидяси вя психиатр мцалиъяси;
--
Цмуми типли психиатрийа stasionarында мяъбури мцалиъя;
-- ихтисаслашдырылмыш психиатрийа стасионарларында мяъбури мцалиъя;
-- ихтисаслашдырылмыш психиатрийа стасионарларында интенсив мцшащидя алтында мяъбури мцалиъя.
Слайд 41 Йеткинлик йашына чатмамышларын ишляри цзря ислащедиъи алтернатив методлар вя реститусион
ядалят мцщакимяси
Бярпаедиъи ядалят мцщакимяси ядалятли тядбир кими.
Тяряфлярин юзляринин мцяййян етмяси принсипи, йяни гаршылыглы гябул олунан щяллин ахтарылмасы вя гябул едилмяси сялащиййятинин тяряфляря верилмяси.
Зярярчякмишлярин вя щцгуг позуъуларынын барышдырылмасы програмы.
Аиля конфранслары.
Реститусийа просесляри: васитячилик, данышыглар вя ъяза тяйин олунмасы цзря бирэя васитячилик фяалиййяти.
Реститусийа програмларынын нятиъяляри: компенсасийа, фярди вя йа коллектив тялябатларын юдянилмясиня йюнялдилмиш иътимаи файдалы ишляр, тяряфлярин цзярляриня эютцрдцкляри ющдяликлярин йериня йетирилмяси.
Слайд 42Alternativ cəzalar
Maddə 44. Cərimə
Maddə 46. Müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul
olma hüququndan məhrum etmə
Maddə 47. İctimai işlər
Maddə 49. İslah işləri
Слайд 43Alternativ cəzalar (Azərbaycan CM-nin 70.1-ci madəəsi)
İslah işləri, hərbi xidmət üzrə məhdudlaşdırma,
intizam xarakterli hərbi hissədə saxlama və ya müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə növündə cəza təyin edən məhkəmə, məhkumun cəza çəkmədən islah olunmasını mümkün sayırsa, həmin cəzanın şərti olaraq tətbiq edilməsi haqqında qərar çıxara bilər.
Слайд 44Şərti məhkum etmə təyin edərkən məhkumun üzərinə qoyulan vəzifələr ( CM
70.5)
Məhkumun davranışı üzərində nəzarəti həyata keçirən orqanlara məlumat vermədən daimi yaşayış yerini, təhsil yerini, iş yerini dəyişməmək, müəyyən yerlərə getməmək, alkoqolizmdən, narkomaniyadan, toksikomaniyadan və ya zöhrəvi xəstəliklərdən müalicə kursu keçmək, ailəsinə maddi yardım göstərmək. Məhkəmə, məhkumun üzərinə onun islah olunmasına kömək edən digər vəzifələr də qoya bilər.
Слайд 45Hamilə qadınlar və azyaşlı uşaqları olan şəxslər tərəfindən cəzanın çəkilməsinin təxirə salınması
79.1. Şəxsiyyət
əleyhinə ağır və ya xüsusilə ağır cinayət törətməyə görə beş ildən çox müddətə azadlıqdan məhrum etməyə məhkum edilmiş şəxslər istisna olmaqla, məhkəmə məhkum edilmiş hamilə qadınlar və ya səkkiz yaşına qədər uşağı olan qadınlar, habelə səkkiz yaşına çatmamış uşağını təkbaşına böyüdən kişilər tərəfindən uşaq səkkiz yaşına çatanadək cəzanın çəkilməsini təxirə sala bilər.
Пробасийа ганунла мцнагишядя олан шяхсляря нязарят едилмяси, онларын ресосиаллашдырылмасы, щямчинин азадлыгдан мящрум етмя йерляриндян азад олунмуш шяхсляр тяряфиндян йени ъинайятлярин тюрядилмясинин гаршысынын алынмасы цчцн адаптасийа олунмасыдыр
Слайд 47Pekin Qaydaları təsir tədbirləri (maddə 18.1)
a) himayəçilik, rəhbərlik və nəzarət haqqında
qərar;
b) probasiya;
c) Icmanın rifahı naminə işlər barədə qərar;
d) maliyyə cəzaları,kompensasiya və restitusiya;
e) Aralıq və digər tədbirlər barədə qərar;
f) Qrup psixoterapiyası və digər belə tədbirlər də iştirak etmə haqqında qərar;
g) tərbiyəyə vermə, yaşayış yeri və ya digər tərbiyəvi tədbirlər barədə qərar;
h) digər müvafiq qərarlar.
Слайд 48Probasiya(ingilis.probation - sınaq)
-Şərti məhkum etmənin növüdür, məhkum məhkəmə tərəfindən müəyyən olunmuş
sınaq müddətində xüsusi orqanların nəzarətinə verilir; bir səra əlavə məhdudiyyətlər də mümkündür (müəyyən yerlərə baş çəkməmə, müəyyən şəxslərlə ünsiyyətdən çəkinmək və s.).
Слайд 49Probasiya xidmətinin fəaliyyətə .başlaması
Probasiya xidməti Böyük Britaniyada hüquq pozucusu ilk dəfə
polisə düşdükdə işə qoşulur, onu məhkəmədə və ondan sonra müşayət edir. Əsas vəzifə cinayətkara normal həyata qayıtmağa kömək etməkdir. Probasiya xidmətinin əməkdaşları məhkəmə üçün tövsiyələr hazırlayırlar ki, ədalətli qərar mıxarılmasına kömək etsin.
Слайд 50ABŞ – “poçt” probasiyası
Məhkum ayda bir dəfə açıqca göndərir, öz həyatı
və dəyişikliklər barədə məlumat verir:
Слайд 51ABŞ – “telefon robotları mexanizmi”
Sınaqda olanların həyatı üzərində hərtərəfli nəzarət :
mərkəzi kompüterin sistemsiz qrafiki üzrə məhkumun ev telefonuna zəng olunur və şəxslərə müxtəlif suallar verilir və alınmış cavablar kompütüerin yaddaşına yazılır, sonra probasiya xidmətinin əməkdaşları tərəfindən öyrənilir və analiz edilir
Слайд 52ABŞ – intensif nəzarət
«daha ciddi,dir, məhkumun islah prosesinə daha cəlb
olunmasının yüksək səviyyəsi ilə fərqlənir. Məhdudiyyətlərlə yanaşı məhkum üzərinə müəyyən vəzifələr qoyur : ziyanı ödəmə, nəzarətin dəyərini ödəmə, müntəzəm testlərdən keçmə,müəyyən işləri görmə və məcburi tədris proqramlarında iştirak etmə
Слайд 53Probasiyanın şərtləri
-- yeni cinayətlərin törədilməməsi və hökmdə məhkəmə tərəfindən müəyyən edilmiş
öhdəliklərin yerinə yetirilməsi:müvafiq müalicə kursunu keçmə, peşəkar təlimi davam etdirmək, məhkəmə tərəfindən müəyyən edilmiş yerlərə getməkdən çəkinmə (şənlik müəssilələri, kazino və s.), odlu və (və ya) digər silaha malik olmama, vurulmuş zərəri ödəmə, yaşayış və iş yerinin dəyişməsi barədə məhkəməyə məlumat vermə, probasiya rəhbərinin çağırışı üzrə məhkəməyə gəlmə və s.
Слайд 54Probasiya şərtlərinin yerin yetirilməsinin nəticələri
Tam cəzadan azad etmə və məhkumluğun olmaması
Пробасийанын нювляри
Мящкямяйя гядяр пробасийа шцбщяли шяхсин, тягсирляндирилян шяхсин, мящкум олунмуш шяхсин шяхсиййтяинин психососиал гиймятляндирилмясидир.
Щюкм пробасийасы ъинайят ъязасындан азад олунмуш шяхслярин ресосиализасийасы, онларын давранышы цзяриндя нязарят вя онларын цзяриня гойулмуш вязифялрин йериня йетирилмяси цзря тядбирлярин мяъмусудур.
Пенитенсиар пробасийа пенитенсиар мцяссисялярдя апарылан сосиал-тярбийя тядбяирляринин, щямчинин мящкумларын азадлыьа бурахылмасы цчцн щазырланмасы цзря тядбирлярин мяъмусудур.
Постпенитенсиар пробасийа азадлыгдан мящрум етмя йерляриндян азад олунмуш шяхсляря онларын ъямиййятя реинтнграсийасы мягсядиля кюмяк эюстярилмясидир.
Слайд 56Bərpaedici ədalət mühakiməsi
Bərpa dedikdə pozulmuş hüquq qaydasının və zərərəməkmişin hüquqularının pozucu
tərəfindən bərpa edilməsi nəzərdə tutulur.
Слайд 57Bərpaedici ədalət mühakiməsi
Vasitəçilik və ya mediasiya
Слайд 58Cinayət işləri üzrə mediasiyanın tərifi Avropa Şurası Nazirlər Komitəsinin 15 sentyabr
1999, № R (99) 19 Tövsiyəsi
Elə bir prosesdir ki, zərərçəkmişə və hüququ pozucusuna onlar könüllü razı olduqda qərəzsiz üçüncü tərəfin (mediatorun) köməyi ilə cinayət nəticəsində yaranmış problemlərin həllində fəal iştirak etmək imkanının verilməsidir. Tərəflərin zərərəçəkmiş və hüququ pozucusu olması digər şəxslərin – valideynlərin, həər iki tərəfin yaxın adamlarının, mütəxəssislərin, təhsil müəssisəsinin nümayəndəsinin iştirakını istisna etmir
Слайд 59Cinayət işləri üzrə mediasiyanın xüsusiyyətləri
Xüsusi hazırlanmış mediatorların köməyi ilə hüququ pozan
və zərərçəkmiş üz-üzə gəlirlər, hisslərini və həyəcanlarını ifadə edə bilərlər, onlarə həyəcanlandıran suallara cavab verə bilərlər. Zərərçəkən itkilərindən və xətirinə dəyənlərdən danışır. Belə görüşlər pozucuya imkan verir ki, geriyə əlaqə ala bilsin, ağrını hiss edə bilsin, törədilmiş əməmlə görə üzərinə əsil məsuliyyəti götürsün, üzr istəsin və zərərin ödənilməsi şərtlərinin müzakirəsində fəal iştirak etsin, bu onun resosiallaşmasına komək edir –məculiyyətli böyük adam mövqeyi tutur.
Слайд 60Mediasiya prosesi
Pozucu peşiman olmuşsa və zərəri ödəməyə hazırdırsa, barışıq sazışı bağlanır,
sonra onun icrasına nəzarət edilir. Mediatorun vəzifəsi qurbana və pozucuya hadisə barədə, onun səbəbləri və nəticələri barədə subyektiv həqiqəti ifadə etməsinə kömək etmək, tərəfləri razələğa gətirməkdir. Razılığın məzmununu tərəflər ğzləri müəyyən edirlər.barışdırıcı görüşlərdə psixoloji həqiqət müəyyən edilir, hüquqi nəticəsi saziş olur.
Слайд 61Mediasiya prosesi
Mediator münaqişənin dərinləşməsinə yol vermir, psixoloji və fiziki təhlükəsizliyi təmin
edir. Beləgörüşlər diqqətlə hazırlanır, mediator əvvəlcə onlarla ayrılıqda görüşür. Qohumlar da iştirak edir. Onlar qərarın hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak edirlər.