Ата-аналармен жүргізілетін психологиялық кеңестер презентация

Айжан, Саин Ақмарал, Танишева Даяна
Мамандығы: педагогика және психология
Тобы: 301
Тексерген: Тоғайбаева А.К

ата-ана мен бала қатынасын және ерлі-зайыптылар қатынасын жетілдіру, қоршаған орта тітіркендіргіштеріне байсалды жауап беруді меңгергісі келгендер мен отбасы өзара қарым-қатынасына арналады.Бағдарлама қатысушыларға (ата-ана баласын, жұбайын) өзін дұрыс түсінуді меңгертеді. Ата-ана баласының ашулану себебін, жұбайының ренішін түсіне бастайды.

психологиялық коррекция (агрессивті, мінез-құлық, мазасыздық, сенімсіз іс-әрекет, қорқыныш және т.б.»
Ата-аналық қабілеттерін дамыту.
Ерлі- зайыптылардың қабілеттерін дамыту.
Тұлғаның жекелік мүмкіндіктері мен қабілеттерін ескере отырып табысты ата-ана моделін қалыптастыру.
Отбасылық дағдарыс психотерапиясы.
Отбасылық дағдарыстың алдын-алу.
Жас ерекшелік дағдарыс психотерапиясы.
Жас ерекшелік дағдарысын алдын-алу.
Тиімді қарым-қатынас дағдыларын дамыту.
Қақтығыс жағдайында тиімді іс-әрекет дағдыларын дамыту.
Тиімді қарым-қатынас дағдыларын дамыту, сенімділік пен көшбасшылық қабілеттерін дамыту.
Үлгідегі іс-әрекет мазмұны.
Қақтығыс жағдайының алдын-ала білу дағдыларын дамыту.

жағдайға қанағаттанып,өзіңізді бақытты адаммын деп есептейтініңізді бағалау.
      Орындау ережесі.Төменде берілген тапсырмаларды мұқият оқып шығып әр сұраққа берілген «а», «б» және «в» деп белгіленген жауап варианттарының ішінен дұрыс дегеніңізді белгілеңіз.
Тапсырмалар

1. Өзіңіздің шешуіңізге қиналған мәселе жөнінде жұбайыңыздан пікір алмасқанда қандай сезім басым болады.
А. сенім білдіру;
Б. айтуға қиналасыз;
В. түсінеді деген үмітте боласыз.
2. Жұбайыңызбен ұрсып қалғаңызға кейіннен өкінесіз бе?
А  жиі;
Б. кейде;
в.  өте сирек.
 3. Отбасындағы өмірдің эмоционалдық  көрінісін қандай түр-түспенен белгілер едіңіз ?
А.  ашық түстермен;
Б. қара-қоңыр түстермен ;
В.  ең ашықтан қара-қоңрға дейін барлық түстермен.
  

екеуімізде отбасының қамын жейміз;
Б.  жұбайымның қосқан үлесі өте үлкен;
В.  өзіңізді жетекші рөль атқардым деп есептейсіз.
  5.Жұмыстан үйге қайтқанда қандай сезім басым болады ?
А.  үйге барғыңыз келмейді;
Б.  қуаныш сезімі;
В. жағдайға байланысты.
А.  өте сирек;
Б.отбасы кеңесінде талдаймыз;
В.  бұл мәселе қызу пікірталас  тудырады.
  7.Жақын адамыңызды  басқаларға жөнсіз өызғану сізге қасиет пе?
А.  сіз  оған сенім білдіресіз;
Б. иә;
В.  кейде.
        8.Сіз өзіңізді  қақпанға   түскендей сезініп ол аудан құтылтыңыз келгендей сезімге бөленесіз бе ?
А  иә, ондай кез болады;
Б.  ондай болғанымен отбасы өміріне  оның ешқандай  қатысы жоқ;
В.  жоқ.
9. Некеге тұрғаныңыз  Сіздің қоғамдық жұмыстарыңыз  бен мансапқа жетуіңізге қандай әсерін тигізді ?
А  кедергі жасап жүр ;
Б.  қосымша күш қуат беріп жүр;
В.  айтуға қыйаламын.
  10.Араларыңыздағы сырластық қатынастық сапасы қандай ?
А.  әртүрлі болады;
Б.  екеуімізді де қанағаттандырмайды;
В.  өте жақсы.

«+», «-» және «0» деп бағалалап шығыңыз. Мысалы, 1тапсырмаға берген жауабыңыз «а» болса оны «+» деп есептейсіз, «б» жауапты белгілесеңіз оны «-» , ал «в» жауапты таңдасаңыз – “0” деп бағалайсыз.

Нәтижесін  талдау
 Барлық жинаған «+», «-» және «0» сандарын санап шығыңыз .
  Жауаптарыңызды талдағанда «-» белгілер көп болып шықса отбас өмірі үйлесімсіз болғаны.Теріс белгі қанша басым болса отбасы праблемасы сонша тереңдеген. Сіз отбасындағы қалыптасқан жағдай туралы ойлауыңыз керек. Мүмкін оны жұбайыңызбен талдап отбасыдағы келіспеушіліктің себебін тапқаныңыз дұрыс болатын шығар. Немесе психологтан   кеңес сұрап,отбасындағы  психологиялық жағдайды  түзету жолдарын іздеу керек.
   Жауаптарыіызды талдағанда «+» берілген басым болса    – отбасы  өмірі жақсы қалыптасқан, бұл жанұя мүшелері арасында түсінушілік,сүйіспеншілік, тілектестік, ізгі ниеттік қарам-қатынасы жетекші болып отыр. Барлық  проблемаларды бірге шешіп бір-біріңізге  сүйеніш болуға дайарсыздар.
    Жауаптарды талдағнда «0»  берілген басым болса сіз өзіңіздін некелескен адаммен қандай қатынаста екеніңізді анықтауға шамаңыз  келмегені. Отбасы өмірінде сізге ұнамайтын, қобалжытатын нәрсе бар.   Бұл жағдайға өзіңіз кінәлі шығарсыз? Неге көңіліңіз толмай жүргенің жұбайыңызбен бірге талдап, ол жағдайды нықтап алсаңыз отбасы өмірі үйлесімді болып кетуі мүмкін. Ойланып көріңіз.                                  

тұлғаның  жалпы қобалжуын бағалау, оның отбасына  деген көзқарасы және отбасының оны қалай қабылдайтының анықтау.
«Отбасылық қобалжу» дегенде отбасының  бір үшесі үшін психологиялық жағдайдың ынғайсыз болғаны, оны қалған мүшелері бейсаналы түрде төмен бағалауы және осы жағдайды ол адамныі уайымдап жүргені. Әбірдеген адам өз пкірін оған  айтуға немесе жағдайын жақсартуға мүмкіндігі  болмаған кезде қобалжу байкалады.
  Орындау ережесі. Төмендегі тапсырмаларды  мұқият оқып оардың әрқайсысына «иә» немесе «жоқ» деп жауап беріңіз.
Не істесем де бәрібір менің айтқаным болмайтынын сеземін.
Менің болмысыма отбасымдағылардың ризаемес екенін,  көңілдері толмайтының білемін.
Мен көп нәрсені уақытында орындай алмай, үлгермей жүрмін.
Отбасында болатын ыңғайсыз жағдайға, неге екенін білмеймін, барлық уақытта мен кінәлі болып шығамын.
Мен өзімнің әлсіз болып жүргенімді жиі сезінемін.
Отбасында мен көп күйгелектенемін.
Үйге келгенде өзімді икемсіз және ыңғайсыз сезінемін.
Отбасының кейбір мүшелері мені ақымақ деп ойлайды.
Үйде болған кезімде мен әйтеуір бір нәрсені уайымдап  жүремін.
Отбасы мүшелерінің маған деген теріс көзқарасын жиі сезінемін.
Үйге келе жатқанда: «мен жоқ кезде үйде не болып жатыр екен» – деп қорқамын.
Үйде жүргенде мен үй жұмысының барлығын өзім істеуім керек, деп сезенемін.
Өз үйімде өзімді артық (бөтен) сезінетін кезім жиі болады.
Үйдегі жағдайдың күрделілігі сонша, кейде қимылдауға ешқандай күшім болмай қалады.
Біздің үйде болатын  көп жағдайларда мен өзімді мекем ұстап отыруым қажет.
Егер де мен жоқ болып кетсем  де мені шкім іздемейтін сияқты.
Үйге келе жатқанда орындайтын  жұмысымның барлығы жоспарлап келемін, ал үйге кіргеннен кейін  оларды ұмытып, тіпті басқа  жұмыстарға кірісіп  кетемін.
Отбасындағы жағдайымды  ойласам болды, мен қобалжи бастаймын.
Отбасымның мүшелері мен үшін өзелердің  алдында ұялатын сияқты.
Көп уақытта  барлық тірлікті  жаөсы орындағым келеді, ал нәтижесінде бәрі керісінше  нашар шығады.
Маған үйде көп нәрсе ұнамайды, бірақ мен оны жасырып жүремін.

бағаланады:
В-шкала-кінәлау;
Т-шкала-қобалжу;
Н-шкала-қысым көру;

  Қайсы шкала бойынша бес сұраққа «иә» деп жауап сол шкала бойынша   
жағдайы болмай жүргені анықталады. Соңынан барлық шкалалар бойынша жинаған баллдарды бір-бірін салыстырып, отбасында қай шкала бойынша психологиялық теріс әсер ететін фактор басым екенін анықтауға болады.

оның хал-ахуалын тікелей және жанама т.рде «қазір және осы жерде» анықтау.
    Орындау ережесі.Бұл әдіс суретті талдау әдістемелерге жатады.Зерттеушілерге жауап жазылатын іс-қағазы беріледі.Ол парақта диаметрі 110 мм шеңбер сызылған.Тестті орындау барысы түсіндіріледі.Таратылған парақта салынған шеңбердің ішіне алдымен өзін кішірек шеібер ретінде түсіріп,оның ішіне «Мен» деп жазу керек.Соннан сон отбасы мүшелерінің әрқайсысы шеіберлермен белгілеп шығып,ол шеңберлердің әрқайсысы кімді білетінін анықтау үшін олардың ішіне отбасы мүшелерінің аттарын немесе аттарының бас әріптерін жазып қойю тапсырылады.Олар тапсырманы орындағанда бір-бірімен кеңеспеген іс-қағазды жеке дара отырып толтыруы керек.
Нәтижесін талдау.
   Бірінші белгі бойынша талдау:отбасы мүшелерінің кеңістікте орналасқаны талданады.Адамдардың барлығы бір қатарға қойып салу-шынайы өмірдегі олардың арасындағы қатынастың біркелкі болғанын көрсетеді.Отбасы мүшелерінің бір-бірімен қақтығыста болып,жанұяда ауызбіршілік болмаса онда осы жағдайға кінәлі деп жүрген алам шеңберге кірмей,оның сыртында қалады немесе бір жануалдың аты салынады.
Екінші белгі бойынша талдау:дөңгелектердің көлеміне қарай жүргізіледі.Егер кімде-кім өзін үлкен шеңбер етіп салса ол адамның өзіндік бағалауы жоғары,ал дәл ортасына өзін немесе жақын адамын салса дарашыл тұлға бағытынын көрсетеді.Ал төмен жағына салғаны-өзіндік бағалауы төмен болғанын көрсетеді.
    Үшінші белгіде дқңгелектердің орналасу тәртібі талданады.Отбасы мүшелерінің кім-кіммен жақын екендігі,ерекше маңызды орында екені анықталады.Шеңбердің ішінде орналасу басқамен салыстырғанда үлкен шеңберде болса,зерттеуші көзқарасы бойынша ол аса сыйлы,маңызды адам қатарына жатады.
Төртінші белгі,бір-бірінің үстіне орналасқан.Отбасында дұрыс қатынастың болмауы туралы немесе өзара шекара жоқтығын көрсетеді.Ең үстінде орналасқан адамның отбасындағы  орны ерекше,ол барлық басқа мүшелерге билігін жүргізіп,өктемдік көрсететінінің белгісі.Немесе суреттің авторының сол адамды барлығы ерекше сыйлайды деп түсінуін білдіреді.Отбасындағы өзара қатынас мұқият назар салып талдауды қажет етеді.

Орындау ережесі.Е.Бене және Д.Антонии ұсынған бұл тесттің көмегімен отбасы мүшелеріне деген баланың сезімін,қатынаста өзін қалай қабылдауын сандық және сапалық жағынан бағалауға болады.Сонымен қатар баланың неше түрлі жағдайларды өзін-өзі қандай психологиялық қорғану типін қолданып жүргенін анықтауға болады.
   Әдістеме 20 фигурадан тұрады.Оның ішіндегі фигуралар барлық жас кезеңіндегі адамдардың түрін,жынысын,бойын,толықтығын және басқажасқа және жынысқа байланысты белгілері бейнеленеді.Мұндай жинақ жасаудың себебі отбасы мүшелерінің барлығының орнын көрсетуге мүмкіндік береді.
   Зерттеу барысында әдістемені жүргізуге арналған сұрақтардың әрқайсысы жеке жолақ қағазға жазылған болады.Кіші жастағы балаға сұрақтарды ретімен оқып беріп,сол сөздер кімге арналатындығын байқап,сол адамды белгілейтін фигурамен бірге жәшікке салуды өтінеді.Әдістемені жүргізу міндеті-баланың отбасындағы әр келесі субъектіні көргендегі эмоционалды жағдайын бақылау арқылы жүргізіледі.Баланы ыңғайлы дене күйінде сақтайтындай жағдайда отырғызып,отбасы мүшелерін көрсететін фигураларға жақын жерге орналастырады.Балаға фигураларды таңдау ұсынылады,ал психолог одан отбасы мүшелерінің қайсысы жақсы көрінетінін сұрайды.Мұндай жағдайда баланың фигуралармен жасаған қатынасы отбасы мүшелерімен жасаған қатынастың ретінде қарастырылады.
Әдістеменің екі варианты бар:бірінші варианты -4-6(8) кіші жастағы балаларды зерттеуге арналған;екінші варианты –  6-10 жас аралығындағы балалар және жеткіншектер үшін пайдаланылады.

керек.Өйткені ата-анамен баласының арасындағы түсінбеушіліетердің себебі баланың отбасындағы басқа адамдарға қатынасы және оларды бағалаумен байланысты болуы мүмкін.
    Отбасында эмоционалды қатынасты анықтауға арналған әдістемені пайдалану барысында келесі сұрақтардың әрқайсысы номерлерімен бірге жеке қағаз жолақтарына жазылады.Сұрақтар келесі төрт топқа жинақталған:

танысып,олармен жаттығулар және басқа іс-шаралар ұйымдастырып өзіне үйретіп алуы керек.Өйткені балалар бөтен адамнан жатырқап,ұялып,сұрақтарға жауап берместен мелшейіп тұрып алуы мүмкін.Сондыұтан олардың сеніміне ие болудың мағынасы терең.Тест өтілетін бөлмеде үстел,тапсырмаларды отырып орындайтын орындықтар болуы қажет.Тест жүргізіп болғаннан кейін оның нәтижелерін талдау,қорытынды шығару үшін тиісті жағдай болуы керек.Өйткені онда тесттің 20 фигурасын бір ретке келтіріп орналастыруға мүмкіндік болуы керек.Барлық фигуралар балаға жақсы көрінетін жерге қойылып,ондағы кейіпкердің келесі тәртіппен орналастырылуы қажет:4-әр жастағы әйелдер,4- әр жастағы еркектер,5- әр жастағы қыз балалар,5- әржастағы ұл балалар,кемпір,шал фигуралары.
    Балаға отбасы мүшелері және құрамы жайлы түсінік беріледі.Отбасы құрамын психолог біліп алуы үшін алдымен келесі сұрақтарды қояды: «сенімен бірге тұратын адамдар туралы айтып берші», «Сенің отбасында қанша адам бар?» Баланың жауаптары хаттамаға тіркеліп отырылады.Тест нәтижесін шығару үшін отбасы құрамына келесі сипаттама беріледі: толық немесе толық емес отбасы ма.Отбасының барлық ерекшеліктері туралы толық мәлімет жтнаған дұрыс.Отбасы толық емес болса оның себебін анықтау.Анасы қайтыс болып әкесі екінші рет үйленген жағдайда бала өз тілінде менің екі анам бар деп жауап беруі мүмкін.Ондай жағдайда екі анасын да тестке қосу керек.Қазір бала кімнің қолында тұрып жатыр,оның іні-қарындастары бар ма,олардың жас шамалары қаншада?Егер бала олардың неше жаста екенін білмесе,онда психолог жетелеу сұрақтарын қояды,ол сеннен үлкен бе,кіші ме?Ол мектепке барады ма? т.б. Егер итін,мысығын және басқа жануарларды қосып айтса,оны тек тыңдау қажет,ол тестті талдау барысында есептелмейді.

консультирования. М.,1999
Романенко – Бавокова Н.А. Основные направления работы практического психолога. Учебное пособие,Алматы,2006
Малкина – Пых И.Г. Справочник практического психолога. Учебное пособие, Алматы, 2006
Қосымша әдебиеттер:
Берн Э. Игры в которые играют люди. Мн.:ООО «Попурри»,2000
Бурменская Р.В: Возростно – психологическое консультирование. М.,1987
Овчарова Р.В. Практическая психология в начальной школе. М.,1996
Вачков И. Основы технологии группового тренинга. Психотехники. М.,2000.