Слайд 1w krajach o systemach prawa ustawowego
występuje rozdzielenie dwóch sfer działalności prawnej:
stanowienie - tworzenie prawa
i stosowanie prawa
Слайд 2przestrzegania prawa
przestrzeganie prawa jest zachowaniem adresata normy prawnej zgodnym z treścią
dyspozycji tej normy w warunkach określonych w jej hipotezie
przestrzeganie prawa jest obowiązkiem wszystkich adresatów norm
pierwotnych i wtórnych,
to znaczy osób fizycznych i prawnych, oraz jednostek organizacyjnych
Слайд 3formy nieprzestrzegania prawa
zachowanie contra legem
naruszenie prawa lub złamanie prawa
zachowanie praeter
legem
nadużycie prawa podmiotowego,
albo omijaniem prawa lub obejściem prawa
Слайд 4zachowanie contra legem
polegają na
działaniu
lub zaniechaniu
niezgodnym z treścią dyspozycji
normy bezwzględnie wiążącej w warunkach określonych jej hipotezę
Слайд 5zachowanie praeter legem
omijanie prawa
polega na osiągnięciu celu zabronionego przez
jedną normę
w taki sposób,
że adresat podejmuje zachowanie,
które pozornie stanowi przypadek zastosowania innej normy, a nie normy obchodzonej
Слайд 6ideologia stosowania prawa
ideologia decyzji związanej
ideologia decyzji swobodnej
Слайд 7ideologia decyzji związanej
decyzje zapadające w procesie stosowania prawa
powinny być całkowicie
zdeterminowane treścią norm prawnych
same normy nie podlegają ocenie,
nie może wpłynąć na treść decyzji
Слайд 8ideologia decyzji swobodnej
wyraża się w przekonaniu,
że wartościami naczelnymi w procesie
stosowania prawa powinny być:
celowość,
skuteczność,
sprawiedliwość
wartości te muszą być podstawą oceny obowiązującego prawa
Слайд 9proces stosowania prawa i jego etapy
stosowanie prawa jest procesem decyzyjnym,
w którym wyróżniamy następujące stadia:
wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia faktu mającego znaczenie prawne,
udowodnienie zaistnienia faktu
ustalenie norm obowiązujących
podjęcie decyzji
wykonanie decyzji
Слайд 10wstępne ustalenie
ustalenie stanu faktycznego
prawdopodobieństwa pojawienia się faktu,
z którym obowiązujące normy
wiążą określone skutki prawne,
rozpoczyna proces stosowania prawa
Слайд 11ustalenie zaistnienia faktu
z którym obowiązujące normy wiążą określone skutki prawne.
udowodnienie
faktu dokonuje się w trakcie postępowania dowodowego stanowiącego część procesu stosowania prawa:
rozstrzygnięcie co do ciężaru dowodu, wyrażone w art. 6 KC domniemanie niewinności
rodzaje dowodów dopuszczalnych w postępowaniu, sposób ich oceny przez organ stosujący prawo,
formalna teoria dowodowa, przyjmuje iż istnieją dowody bardziej i mniej wiarygodne
cele postępowania dowodowego
domniemanie faktyczne, organ może ale nie musi wyciągać wniosków co do zaistniałego faktu
Слайд 12domniemania prawne
dzielą się na
domniemania dopuszczające dowód przeciwny, tzw. domniemania wzruszalne,
np. do obalenia domniemania z art. 9 K.c. należy udowodnić, że dziecko przyszło na świat nieżywe, domniemania nie dopuszczające dowodu przeciwnego,
tzw. domniemania niewzruszalne, np. art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19 poz. 147) stanowi: „W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe
Слайд 13 na czynność ustalenie treści obowiązującej
normy prawnej określających skutki prawne
zaistnienia faktu składa się :
ustalenie, czy organ stosujący prawo musi podjąć określoną decyzję
wyprowadzenie normy z przepisów
Слайд 14podciągnięcie faktu pod normę
polega to na stwierdzeniu
że udowodniony jednostkowy fakt
należy do tej ogólnej kategorii faktów,
do której odnosi się dana norma generalna i abstrakcyjna
Слайд 15w postępowaniu cywilnym
z uwagi na typ konsekwencji wyróżnia się
orzeczenia konstytutywne
orzeczenia deklaratywne
Слайд 16orzeczenia konstytutywne
powodują konsekwencje w postaci
ustanowienia,
zmiany lub
ustalenia stosunku prawnego
skutek orzeczenia może następować od chwili wydania, orzeczenia (ex nunc),
np. wyrok rozwodowy
lub z mocą wsteczną (ex tunc),
np. wyrok unieważniający małżeństwo
Слайд 17orzeczenia deklaratywne
orzeczenia stwierdzające ustalają konkretne stosunki prawne
oraz
wynikające z nich uprawnienia
i obowiązki
nie powołują do życia nowych stosunków ani nie
przekształcają lub uchylają stosunków już istniejących
Слайд 18wykonanie podjętej decyzji
może być przekazane przez organ decydujący
np. sąd innym
organom publicznym - komornikowi, władzom zakładów karnych
Слайд 19formy przestrzegania prawa
w zależności od motywów leżących u podłoża przestrzegania prawa
występują trzy rodzaje postaw:
oportunizm
konformizm
legalizm
Слайд 20oportunizm
polega na tym, że prawo jest przestrzegane z obawy przed sankcją
lub z chęci uzyskania korzyści materialnej
osoba taka postępuje zgodnie z normą, tylko wtedy jeżeli jest to dla niego opłacalne - uniknie sankcji lub zostanie nagrodzony
aprobata lub dezaprobata danej normy jest dla niego bez większego znaczenia
Слайд 21konformizm
konformista jest posłuszny wobec norm prawnych, uznanych i przestrzeganych przez środowisko,
z którym utożsamia się on lub chce być utożsamiany.
konformista kieruje się opinią i poglądami występującymi w jego otoczeniu
konformizm może się wyrażać w przestrzeganiu pewnych norm lub w ich nieprzestrzeganiu
nonkonformista z kolei przestrzega normy, gdy wszyscy wokół je łamią, albo narusza normy, które respektowane
Слайд 22legalizm
opierający się na formalnej postawie wobec prawa w sytuacji kiedy
każda
norma, niezależnie od aprobaty czy dezaprobaty jej treści jest uznawana za wiążącą,
pochodzi od podmiotu, który jest władny do stanowienia obowiązującego prawa.
Źródłem legalizmu jest przeważnie przekonanie że państwo i prawo są instytucjami zaprowadzającymi lad i porządek w życiu społecznym,
nawet jeżeli pewne normy są niewygodne dla adresata lub niezgodne z jego ocenami i wartościami, długotrwale kształtowany nawyk przestrzegania norm prawnych, których przekroczenie było ongiś surowo karane
Слайд 23stanowienie prawa
stanowieniem prawa jest
działalność organów państwa wyposażonych w kompetencje prawotwórcze
wydają one różnego rodzaju akty normatywne zawierające normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym
normy te wyznaczają reguły przyszłych zachowań adresatów w ogólnie określonych okolicznościach,
stanowią środek regulacji stosunków międzyludzkich
Слайд 24stanowienie a stosowanie prawa
stanowienie prawa jest w istocie pewnym szczegółowym
przypadkiem stosowania norm kompetencyjnych i procedury prawodawczej,
podstawowa różnica tkwi w tym
że w wyniku stanowienia powstają normy generalne i abstrakcyjne,
w wyniku zaś stosowania podejmowane są decyzje władcze o charakterze indywidualnym i konkretnym
Слайд 25znajomość prawa a jego przestrzeganie
warunkiem przestrzegania prawa jest jego znajomość,
czyli musi być adresatom znane
w Polsce wszystkie akty prawa powszechnie obowiązującego muszą być publikowane
Слайд 26skuteczność prawa
prawo, które nie jest przestrzegane nie może być skuteczne,
sam fakt nieprzestrzegania nie świadczy o jego nieskuteczności.
możemy sprowadzać skuteczność do samego faktu podporządkowania się adresatów
lub mamy do czynienia z sytuacją kiedy adresaci akceptują wartości,
które stanowią podstawy ustanowionych przez prawodawcę norm prawnych