Фонетика презентация

сљйлђмнећ бњленми торган ић кечкенђ кисђге; хђреф - авазны язуда белдерњче билге).
Алфавит – язуда кулланыла торган хђрефлђр ќыелмасы џђм аларныћ билгеле бер тђртиптђ урнаштырылып бирелње. Хђзерге татар алфавиты рус телендђ кулланыла торган кирилл ђлифбасына нигезлђнеп тљзелгђн. Татар алфавитында 39 хђреф бар.

рђт авазларга бњлђлђр. Алгы рђт авазлары ясалганда, тел алга килђ, тел очы аскы тешлђргђ тия. Алгы рђт авазлары – и, э, е, ђ, њ, љ. Арткы рђт авазлары ясалганда, тел бљтен массасы белђн артка китђ, тел аркасыныћ арткы љлеше аћкауга књтђрелђ. Арткы рђт авазлары – а, у, о, ы, рус телендђге о, ы. Икенче тљрле, бу авазларны калын џђм нечкђ авазлар дилђр.
Сузыкларныћ мондый бњленеше тљрки теллђрдђ сингармонизм законы белђн бђйле.

књтђрелешле авазларга бњлђлђр. Тел ић югары књтђрелештђ чагында ясалган авазлар – и, у, њ, рус ы. Телнећ ић тњбђн торышында ясалган авазлар – а, ђ. Телнећ урта књтђрелешендђ – о, љ, е, ы, рус э, о.
Тел белемендђ аларны «тар, ярымтар џђм кић ђйтелешле сузыклар» дип тђ йљртђлђр.

алга килђлђр. Иреннђрнећ катнашу-катнашмавына карап, сузыкларны 2 тљркемгђ аералар:
иренлђшкђн – у, њ,о,љ, рус о, калганнары иренлђшмђгђн – ђ, и, ы, э, а, рус э, ы.

телендђ аваз озынлы­гы мђгънђ аермый. Рус телендђ исђ сузыкларныћ озынлыгы, нигездђ, басымга бђйле була. Озын сузыклар: ђ, а, у, њ, и, рус о, э.
Кыска сузыклар:о, љ, ы, е.

дђ булса тоткарлыкка очрый. Хђзерге татар ђдђби телендђ 28 тартык аваз бар.
Билгеле бер телнећ тартыклар системасын консонантизм (латин, consonans – тартык аваз) дилђр. Тартыклар, нигездђ, авыз куышлыгында ясалалар, кайчак борын куышлыгы да катнаша.

сонорларга бњленђлђр. Саћгырау тартыклар бары тик шаудан гына тора. Яћгырау тартыкларны ђйткђндђ шау да, азрак тавыш (тон) та катнаша. Сонор тартыклар ђйтелешендђ шау азрак, тавыш књбрђк була.
Тартыкларныћ књбесе яћгыраулыкта џђм саћгыраулыкта парлашалар.

вакыйга, вазифа
Ирен-теш тартыгы [в] :
врач, вагон, ваза

хәрефе
белән белдерелә.

у џђм њ хђрефлђре белђн белдерелђ: [wакыт]-вакыт, [таw ] - тау, [къ] џђм [гъ] - язуда к џђм г хђрефлђре белђн књрсђтелђ.

Наилә, Нургали
Кече тел тартыгы [ң] :
яңгыр, чаңгы, таң

щётка
концерт ящик
цемент

э хђрефен язалар: [ма'май]- маэмай; нечкђ иќектђн соћ иќек башында килсђ, ь хђрефе белђн белдерелђ: [мђс'ђлђ]-мђсьђлђ; калын иќектђн соћ килсђ, ъ хђрефе белђн [Къор'ђн] – Коръђн.

Искђрмђ:

килђ: ике охшаш булмаган аваздан бер тљрле яки якын артикуляцияле охшаш авазлар формалаша.

[п] тартыклары яңгырау парлары белән алышына (чиратлаша):
[г], [гъ], [б]:
көрәк - көрәге
табак – табагы
туп - тубы

Тартыклар ассимиляциясе

охшашландыра:
[умбиш]

[књремми]