Жүрек-қан тамыр жүйесі ауруларымен науқастарды сұрастыру және қарау. Жүрек тұсын қарау, пульсті анықтау презентация

пульсті анықтау.

Лектор: м.ғ.к., доцент Алимбекова Л.Т.

қан түкіру.

талшықтарының қабынуы, қабырғаның сынуы, остеохондроз және т.б.
Жүректен болатын себептер: қолқа кеңеюі (аневризмасы), жүрек бұлшық етінің жансыздануы (миокард инфаркты), жүректің тәж артериясы кенеттен тарылып, О2 тапшылығы үдегенде (стенокардия) ауырсыну дамиды.

(детализация):

1. Ауырсынудың пайда болу себептері мен жағдайлары (тыныштық күйде, қобалжығанда, физикалық күш түскенде);
2. Оның орны (жүрек тұсы, жүрек маңы, төс сүйегінің артында, т.б.)
3. Ауырсынудың нақты сипаты (қысып, сыздап, сығымдап, күйдіріп, түйнеп, шаншып, т.б.);
4. Қамтитын көлемі;
5. Ұзақтығы (минуттарға, сағатқа, тәулікке);
6. Ауырсынудың кезеңдік сипаты (ұстамалы, тұрақты);
7. Таралу бағыты (иррадиациясы) - қайда беріледі: сол қолына, сол иығына, мойынның сол жақ бөлігіне, сол жауырын астына, т.б.;
8. Ауырсыну немен басылады (тыныштық күй сақтағанда, нитроглицеринді немесе валидолды тіл астына салғанда немесе т.б. дәрмектерді қолданғанда көмек бар-жоғы).

мүмкін.
Субъективті ентігу – науқас өзі ентігемін деп айтады. Объективті ентігу – дәрігер науқасты тексергенде тахипноэ (тынысының жиілегені) бар екенін анықтайды.
Жүрек ауруларында көбінесе инспираторлық ентігу болады. Кейде аралас ентігу болуы да мүмкін.

қағып кеткенін сезінеді;
б) объективті – дәрігер тыңдағанда анықтайды.

Ісіну.
Егер науқас жүрсе, ісіну аяғынан басталады, ал егер де төсек тартып жатса, бел аймағынан басталады және ісіну кешке байқалып, таңертең жойылады.

тарылып, төсектен тұрып отырады, біраздан кейін жөтел басылуы мүмкін, өйткені жүрекке қуысты венадан (аяқ-қолдардан) қан келуі азайып, соның салдарынан жүрекке түсетін күш төмендейді де, оның жұмысы жеңілдейді. Жүрек демікпесіндегі жөтел мен тұншығуды бронх демікпесінен айыра білу қажет.

жастық салып жатады), аяқ жағы төмен болады.
Акрацианоз – науқастың ерні, бет ұштары, тырнақтарының ұшы, мұрны мен құлақтарының ұштары кезеріп көкшілденеді. Бұл қан айналым жүйесінде қан іркіліп, гемоглобиннің құрамында СО2 көбеюінен болады.
Егер терісі түгел көкшіл тартса, онда жайылма цианоз деп аталады.

ісінуі.
Мойын тамырлары (веналары) білеуленуі мүмкін, ұйқы артериясының қатты соғуы (пульсациясы) көрінуі мүмкін. Веналардың білеуленуі - қанның іркілуінен болады. Ұйқы артериясының көзге көрінерліктей қатты әрі тез соғуы “каротидтер биі” деп аталады, ол қолқа қақпағының жетіспеушілігінде болады. Науқастың басы тамыр соғуымен сәйкес теңселуі Мюссе белгісі деп аталады.

ұқсап, ақшыл-бозғылттанып, сарғыш тартады. Денеде және конъюктивада қан құйылған нүктелер пайда болады (Лукин белгісі).
Үлпершек (перикард) сұйықтыққа толса немесе жоғарғы қуыс венаны кеуде қуысының артқы жағында өскен ісік қысып тұрса, бет пен мойын ісінеді – бұл Стокс “жағасы” деп аталады.
Қолқаның сағасы тарылса, кеуденің алдыңғы жағындағы веналар білеуленіп, қабырға аралық тамырлардың соғуы күшейіп, қолмен сипағанда байқалып тұрады. Саусақтардың тырнақтары дөңестенеді.

демеп, оң қолдың алақанын кеуденің сол жағына, төс сүйегінің негізіне қойып, ал саусақтарын қолтық жаққа қаратып ІV-V-VІ қабырға аралықтарға параллелді қойып алып, алдымен алақанмен, содан кейін үш саусақтың жұмсақ бетімен сырттан ішке қарай қабырға аралықтарын баса сипай отырып, жүрек ұшы түрткісі басталған жерді тауып алу керек.

Орны - V қабырға аралықта бұғана орта сызығынан 1-1,5 см ішке орналасады;
Күші;
Биіктігі;
Серпімділігі.

Күші, биіктігі, серпімділігі қалыпты жағдайда орташа болады.

бұғана орта сызығынан 1-2 см сыртқа орналасады;
2-7 жасқа дейін сол жақ У қабырға аралығында бұғана орта сызығынан 1 см сыртқа орналасады;
7-12 жасқа дейін сол жақ У қабырға аралығында бұғана орта сызығында немесе 0,5-1 см ішке орналасады.

гипертрофиясы мен дилятациясына байланысты болады. Осы жағдайда жүрек ұшы түрткісі VІ қабырға аралықта бүғана орта сызығынан сыртта анықталуы мүмкін.
Кейде ЖҰТ-ң күшінің және биіктігінің артуы да, сол қарыншаның гипертрофиясы және дилатациясына байланысты болады.
ЖҰТ сезілетін аймақтың диаметрі 2 см2-тан кем болса, ондай түрткі шектелген деп, ал одан артық болса, жайылмалы деп аталады. Амплитудасына қарай ЖҰТ биік немесе төмен болуы мүмкін. Бұл жүректің соғу күшіне байланысты.

ақауынан, бүйректің созылмалы ауруларынан ұлғайған жүрекке - жайылмалы, биік, қатты әрі серпімді ЖҰТ тән.
Сол қарыншасы кеңейген әрі ұлғайған жүректі пальпациялағанда, ЖҰТ қатты, серпімді, күмбез сияқты болады, сондықтан ондай түрткі күмбез тәрізді түрткі деп аталады.
Оң қарынша гипертрофияланғанда, жүрек аневризмасында ІІІ-ІV қабырға аралықтарда сол жақтан төс қырында пульсация анықталуы мүмкін – жүрек түрткісі (соққысы) деп аталады.

ойығынан төменірек алақанды көлденең қойып, төс тұтқасын және оның екі жағын қолмен сезінеді. ІІ қабырға аралықты сипағанда оң жақта (қолқа аневризмасында) қолқаның, ал сол жақта өкпе артериясының пульсациясын (кіші қан айналым шеңберінің гипертензиясында) табуға болады. Қолқа сағасы тарылғанда систолалық діріл төс тұтқасынан немесе оның оң жағынан, ал өкпе артериясы тарылғанда және артериялық (боталлов) өзек жабылмай қалғанда - төстің сол жағынан сезіледі.

ортаңғы саусақты мойынтырық ойығына орналастырады да, саусақтың ұшымен пульсацияны сезеді. Бұл кезде науқас басын шамалы еңкейтіп, ал иықтарын көтеріңкіреп тұруы тиіс. Қолқаның төс арты пульсациясы анықталған жағдайда, мойынтырық ойығында пульспен синхронды толқындар төменнен жоғары қарай сезіледі. Төс арты пульсациясы қолқа доғасының аневризмасында айқынырақ сезіледі немесе атеросклероздық зақымдануында, артериялық гипертензияда және қолқа қақпағының жетіспеушілігінде анықталады.

төс артында пульсация анықталуы мүмкін.
Эпигастральді пульсация – эпигастральды бұрышта семсерше өскіннің қасынан байқалады (оң қарыншаның гипертрофиясы мен дилатациясында), дем алған кезде пульсация жоғарылайды.
Бауыр пульсациясы (үш жармалы қақпақтың жетіспеушілігінде) оның орны эпигастральды пульсацияның орнынан төменірек анықталады.

ерекше дірілге ұқсас. Ол қарынша-жүрекше аралық тесік тарылғанда қанның құйын тәрізді толқынмен өтуінен пайда болатын миокардтың дірілі. Ол діріл кеуде қуысының қабырғасына тарайды. “Мысық пырылының” диастолалық және систолалық түрлері бар, диастолалық - сол жақ атриовентрикулярлы тесіктің тарылуына, ал систолалық - қолқа сағасының тарылуына тән.

соғылып, оны кереді. Осы кезде пайда болатын ырғақты тербеліс артерия іргелері арқылы таралып, систолалық қан көлемі төмендейді, артериялық қысымның деңгейі аз мөлшерге ауытқып, олардың іргелерінің серпімділігі жоғарылайды, қансырағанда пульстің көлемі кішірейіп – кіші пульс болады. Ол жіңішке жіп тәрізді, сыздықтағандай әсер туғызады.

іргесіне күшпен соғылып, оны кереді. Осы кезде пайда болатын ырғақты тербеліс артерия іргелері арқылы таралады, соны тамыр соғуы – пульс (лат: pulsus-соғу) деп атайды.
Пульс жиілігі деп - бір минуттағы пульс санын айтады. Қалыпты жағдайда 1 минуттағы пульс саны мен жүректің соғу саны 60-90-ға тең. Пульс жиілігін анықтау үшін оның санын 1 минут ішінде санау керек, немесе 15 не 20 сек. санап, сосын оны төртке не үшке көбейтеді.

пульс 6-8 соққыға жиі.
Төсекте жатқан адамда, отырғандағыдан 4-6 ретке, ал түрған адамнан 6-8 соққыға кем болады.
Демді алғанда пульс жиілейді (өкпе кеңігенде кезбе нерв тежеледі), ал демді шығарғанда сирейді (өкпе басылғанда кезбе нерв қозады).
Дене қызметінде пульс жиілейді.
Тамақтан соң пульс жиілейді.
Қобалжу, қорқу, ашулану, қатты қуану кезінде пульс жиілейді.
Бойы биік адамдарда пульс сиректеу болады.
Ұйықтағанда пульс сирейді.

– брадикардия (60-тан төмен болса) деп атайды.

Пульсті анықтаудағы қажетті жағдайлар:
- артерия тері астына жақын (беткей) жатуы керек.
артерия сүйекке жақын жатуы керек.
пульсті барлық беткей сүйекке жақын жатқан артериялардан анықтауға болады, (самай, ұйқы, білезік, сан, тізе арты, бақай артериялары) негізінен қасиеттерін білезік артериясынан анықтап сипаттайды .

(60-90 рет қалыпты жағдайда жүрек соғуына сәйкес).
Ырғағы (дұрыс ырғақты) - әрбір соғу аралығы бірдей болу керек.
Кернеуі – білезік артериясын саусақпен басып, ондағы пульс толқынын жою үшін қажетті күш көлемі арқылы анықталады. Гипертонияда ол қатты, ал гипотонияда – жұмсақ болады.

толық, яғни ол жүректің қолқаға айдайтын қан көлеміне байланысты, жеткілікті мөлшерде болса толық, ал қанның мөлшері аз болса, онда әлсіз (бос) болады.
Көлемі - қанның систолалық көлемі жоғары, артериядағы қысымның мөлшері өте ауытқыған, артерия іргесінің серпімділігі төмен жағдайда пульс толқыны ұлғайып, көтеріледі - бұл көлемі үлкен пульс.

іргелерінің серпімділігі артады, қансырағанда пульстің көлемі кішірейеді – кіші пульс болады. Ол жіңішке жіп тәрізді, сыздықтағандай әсер туғызады.
Пульс тапшылығы – жүрек ырғағы бұзылғанда пайда болады. Жыбыр аритмиясында жүрек соғу саны мен тамыр соғу саны бірдей болмайды, пульс саны кем болады.

соғу жиілігін 1 минутта 8-10 соққыға жиілетеді.
Невроздар. Симпатикалық нерв жүйесінің тонусы жоғарылауынан жүректің соғуы жиілейді.
Тиреотоксикоз - қалқанша безінің функциясы күшеюінен, оның гормондары жүрек соғуын жиілетеді.
Анемиялар. Қан азаюына байланысты компенсациялық реакция жүреді.
Дәрі-дәрмектермен улану (кофеин, никотин т.б.).

болады.
Қан айналысының бұзылуы.
Ұстамалы тахикардия (жүрек аритмиясының бір түрі).
Қолқа қақпағының жетіспеушілігі.

аурулар.
Сарғаюдың кейбір түрлерінде - өт қышқылының кезбе нервті қоздырады.
Бас сүйегі ішіндегі қысымның көтерілуінен кезбе нервінің орталық жүйесінің қозуы.
Дәрі-дәрмектермен улану (дигоксин, хинин), қорғасын, никотинмен улану. Бұл кезде жүректің өткізгіш жүйесінің жұмысы бұзылады.
Кахексия.
Плевра және іш қуысынан аз уақыт ішінде мол көлемде сұйықтық алу (n.vagus рефлекторлы түрде қозуынан).
Микседема (зат алмасудың азаюы).

түйінінен жүрек қарыншаларына жетпейді. Сондықтан қарыншалар Ашоф-Тавар түйінінен шыққан импульстің әсерінен қозады.
Қолқа сағасының тарылуы. Кедергі әсерінен қанды айдау уақыты ұзарады.
Қан қысымының тез жоғары көтерілуі, не тез төмен түсуі.
Синус ырғағының әлсіздік синдромынан.