Слайд 1Тропикалық аурулардың
географиялық таралуы
Тропикалық гельминттер
(клиникасы, диагностикасы және емдеу принциптері)
Слайд 2Тропикалық және субтропикалық әр түрлі географиялық ландшафтарында орналасқан жануарлар мен өсімдіктердің
белгілі бір түрлері арасында эволюция процессінде өзара қалыптасқан байланыс бар.
Слайд 3Тропикалық вирусты жұқпалы аурулардың ішінен арбавирусты инфекциялар (сары қызба, в арбовирусты
энцефалиттер) өзіне назар аударады.
Слайд 4Тропикалық және субтропикалық белдеудегі елдерде: бөртпе сүзегі, эпидемиялық немесе қаратышқан бөртпе
сүзегі; таулы жерлердегі дақты сүзбе , Марсель қызбасы, Африкалық кенелі қызбалар, Сібір Квисленд кенелі сүзегі, Цуцугамуши қызбасы т. б. ерекше кең тараған
Слайд 5Африканың, Азияның және Американың көптеген елдері үшін спирохетоздар, онын ішінде боррелиоздар
(эпидемиялық қайтымды сүзек, кенелік қайтымды сүзек) сонымен бірге трепанематоздар (фамбезия, пинта, беджель), лептоспироздар маңызды медициналық мәселе болып табылады.
Слайд 6 Тропикалық белдеудегі елдер үшін трипаносомоз: Африкадағы және Оңтүстік Америкадағы ұйқы
ауруы мен Чагас ауруы жататын трипаносомоз мәселесі маңызды сұрақ тудырады. Олардан миллиондаған елдер запа шегеді. Тропикалық және субтропикалық және белдеудегі елдерде лейшманиоз мәселесі де маңызды орын алады.
Слайд 7Құртты инвазияда ерекше көңіл бөлеміз, себебі тропикалық және субтропикалық аудандарының тұрғындарының
едәуір бөлігі шистосомоз бен филяриидозбен зақымдалған.
Слайд 8Шистосомоз -Азия, Африка, Латын Америкасының ыстық аймақтарында тараған. Шистосомозбен ауыратын науқастардың
жалпы саны ДДҰ(ВОЗ)дың статистикасы бойынша жер жүзінде 150 млн адамды құрайды
Слайд 91858 ж. Вайланд Schistosoma haemotobium (осыдан шистосома деген атау) деп атаған.
Алты жылдан кейін Гарлей зәрде қанның пайда болуымен жүретін аурудың қоздырғышы-шистосома екенін дәлелдеген. XX ғасырдын басында Мансон ауру адамның нәжісінен шистосома жұмыртқаларын тапқан.
Слайд 10 Жапон шистосомозы
Жапон шистосомозы (Катаяма ауруы) сүт коректі үй және
жабайы жануарларды да зақымдайды, ал оның ағысы зәр-жынысты шистосомозға ұқсас. Шистосомозбен ауратын адамдар мен сүткоректілер жұмыртқаларды зәрмен және нәжіспен бөліп, топырақ пен су қоймаларын ластайды.Жұмыртқалардан аралық иелерінің ағзасына енетін кірпікшелі мирацийлер (дернәсілдіктер - личинки) шығады.
Слайд 11Жапон шистосомозы
Моллюскаларда олар даму циклын өтіп, біраз уақыттан кейін, церкарийге
айналады. Сумен және шөппен церкарий ауыз, анальды тесік, не болмаса теріні арнайы стилетпен тесіп адам және сүт коректі ағзасына түседі. Тері арқылы түссе, қатты қышыну тудырады. Осыдан бүл ауру «суға түсушілер қышымасы», «су қышымасы» атауын алған. Кейін церкарийлер көк тамыр жүйесіне түсіп, аллергиялық реакциялармен жүріп, барлық ағзаға тарайды.
Слайд 12Геогельминтоздар да жиі таралган, себебі тропикалық және субтропикалық белдеудегі елдердің табиғи
жағдайлары гельминттер жұмыртқаларына қолайлы. Куну Р.Е. (1951) мәліметі бойынша 26 зартелген адамнын 86 % аскарида жұмыртқалары; 25 % пайызында – власоглав; 26 тексерген аурулардын ішінен 16 науқастын нәжісінен тениархиноздың жұмыртқалары табылған.
Слайд 13Лепра (алапес) Африка елдерінде жиі кездесетін аурулардын бірі. Лепрозорийлер бар.Көрінісі: қарлыққан
көлеңсіз дауыстар: өзгерген мұрындар , жұмылмайтын, жасаураған көз; жүйкелер пен бұлшық еттің дистрофиясы байланысты «тырнақты табан»; терең жаралар; арықтаған денелердегі коңыр-қөкшіл инфильтраттар; бүріскен терінің жасыл түсті. Мұражайдағы өлі муляждар тірілгендей әсер қалдырады.
Слайд 14Құртты инвазия барлық континентерде кездеседі. Дүние жүзінің тұрғындарының бестен бір бөлігі
аз дегенде құрттың бір түрімен зақымдалған.
Слайд 15Бір гельминтердің дамуы үшін аралық ие қажет емес – бүл геогельминттер.
Ал, ағзада гельминттер ұрықтану дамуының өтуі онтогенезде 1 не 2 аралық иесі (қожайын) қатысса – бұл биогельминттерге деп аталады.
Слайд 16Гельминттер ағзаға түскеннен кейін, өзінің локализациясын өзгертеді және қантамыр не болмаса
лимфа-тамыр жолымен миграцияланады.
Слайд 17Толық жыныстық жетілу жағдайында жеткеннен кейін гельминттер жұмыртқа не дернәсілдіктер бөледі.
Олардың метаморфоз және өмір сүруіне климаттық және микроклиматтық жағдайлардың әсер ету маңызды зор.
Слайд 18Гельминттер тек қана қарын-ішек жүиесінде ғана емес, сонымен қатар тыныс алу
мүшелерін, бауыр, көкбауыр, булшық ет, қан, ми, көзді және т. б. жүиелерді зақымдайды. Көптеген жануар гельминттері адам ағзасында қасиеті болады.
Слайд 19Кей жағдайда адам ағзасына түскен инвазияланған жұмыртқа немесе дернәсілдіктер, не болмаса
жануар гельминттері жыныстық жетілу жағдайға дейін дамиды да өзіне сәйкес патогенезді әсер келтіреді.
Слайд 20Ал, кей жағдайда олар ағзаға еніп, дамудың бірінші сатысында ғана өмір
сүреді, жыныстық жетілу сатысына жетпегенімен кейде ауру тудырады.
Слайд 21 Медициналық гельминтология. (нені зертеп оқиды?)
Әрбір аурудын патогенезін
Клиникалық симтоматикасын
Зақымдаудын паталогоанатомиялық көрінісін
Географиялық
және әлеуметтік жағдайына байланысты эпидемиологиялық ерекшеліктерін
Слайд 22Медициналық гельминтология. (нені зертеп оқиды?)
Гельминттердін құрылысынын, морфологиялық, биохимиялық, физиологиялық, биологиялық ерекшеліктерін
Макроорганизмнің
иммунитет және аллергиялық процесстерін
Антигельминтті препараттардың әсер ету механизмін
Гельминтоз диагностикасының әдістерін зертейді.
Слайд 23Медико-санитарлық гельминтология – сыртқы ортадағы гельминттердін жұмыртқаларынын дегельминтизациялау жолдарын және әдістерін
талқылау мен айналысады.
Слайд 24Дегельминтизация – иесінін ағзасында орналасқан паразитті құрту ғана емес, сыртқы ортаны
ластаған гельминттерді, онын ұрықтарын жою мәселесін қарастырады.
Слайд 25Девастация – биологиялық, химикалық, физикалық, механикалық әсер етудің . Басқа сөзбен
айтқанда биологиялық туылу-онтогенетикалық дамудың аяқталуын болдырмау.
Слайд 26Дегельминтизация адамдарға, үй жануарларға, сонымен қатар топырақ, су, жеміс-жидек, пайдаланатын заттарға,
бөлмелерде, сыртағы ортадағы басқа объектілерге жүргізіледі.
Слайд 27Қазіргі кезде адам паразиті ретінде тіркелген гельминттердің 250 дей түрі анықталады.
ТМД
(Тәуелсіз мемлекеттер достығы) СНГ да гельминтердін 65 түрі тіркелген және 18-20 түрлері жиі кездеседі
Слайд 28Адам ағзасында гельминттердін 4 тобы кездеседі:
I класс – трематодалар (сорушылар)
II класс
– цестодалар (жалпақ құрттар)
III класс – нематодалар (домалақ құрттар)
IV класс – акадоцефалдар (тікенекбасты, скребнилер)
Слайд 29Ал, гельминтердін мынандай иестерін айырады:
Иесі – гельминт өмір сүретін ағза.
Дефинитивті
не сонғы иесі – гельминттердін жыныстық жетілу сатысында дамитын ағза.
Слайд 30Аралық иесі – гельминттердін урықтану сатысында өтетін ағза.
Қосымша иесі – екінші
не үшінші аралық иесі; кей гельминттерге (трематода, цестода) екі не үш аралық иесі қажет.
Слайд 31Резервуарлы иесі – онша қажеті жоқ иес. Жумыртқалар оларда дамымайды, бірақ
өмір сүреді (инцистирлейді). Егер нағыз иесі резервуарлы иесін басты алса, онда паразит жыныстық жетілу сатысына дейін жетеді.
Слайд 32Эпидемиология. География таралуы.
Дөңгелек құрттармен шақырылатын гельминтоздар барлық жерде және солтустік Европада
да анықталады.
Трихиуриаз, анкилостомоз және стронгилоидоз тропикалық және субтропикалық аймақтарға тән. Солтүстік Европада трихинеллез сирек кездеседі.
Слайд 33Эпидемиология. География таралуы.
Дракункулез Батыс, Солтүстік-Шығыс Африка, Онтүстік-Батыс
Слайд 34Дракункулез Батыс, Солтүстік-Шығыс Африка, Онтустік-Батыс Азия, Тау Шығыс, Латын Америкасында кездеседі.
Лимфатикалық
филяриидоз, тропикалық және субтропикалық региондарында (көбінесе Батыс және Орталық Африка, Онтүстік-Шығыс Азияда) таралған.
Дәнекер тінді филяриидоз туралы да солай айтуға болады.
Слайд 35Онхоцеркоз тропикалық Африкада, Орталық және Онтүстік Америкада және Иеменде кездеседі.
Лоаоз –
Батыс және Орталық Африканын жамбырлы орманды райондарда кездеседі.
Шистосомоздар - Африкада, Таяу Шығыс, Орталық және Онтүстік Америка, Онтүстік-Шығыс Азияда кездеседі.
Слайд 36Бауыр двуусткасы (фасциолез) – Қытайда, және басқа елде шикі мен піспеген
көл балық қолданатын жерлерде жиі кездеседі.
Жалпақ лентец, эхинококк Солтүстік Европада таралған.
Слайд 37Гименолепидоз жылы климатты елдерде кездеседі.
Цистицеркоз көбінесе шошқа етін көп қолданатын Мексика,
Онтүстік Америка, Индонезия, Оңтүстік Африкада кездеседі.
1 миллиард адам аскаридоз және анкилостомозбен, 90 миллион – филяриидозбен зақымдалған.
Слайд 38Африкада 300 мың адам «көл соқырлықпен» (онхоцеркозбен) зақымдалған. Бұның бәрі тропикалық
және субтропикалық медициналық актуальдығын көрсетеді.
Слайд 39Жұғу жолдары:
Ауыз арқылы (гельминттердін көбі алиментарлы жолымен жұғады).
Тері арқылы (анкилостомоз, стронгилоидоз,
шистосомоз).
Жәндік арқылы (лоаоз, онхоцеркоз, лимфатикалық филярийдоз).
Слайд 40Гельминттердін ағзаның коректенуіне әсер етуі:
Анкилостомидтер қанмен коректенеді (тағамданады).
Ішек трихинелалар – ішектін кілегей қабатындағы кірпікше стромасымен коректенеді, кей кезде ішектін бұлшық етімен коректенеді. Бундай жағдайда ішектің қалпын бұзады, ішек тесіліуі мүмкін.
Слайд 41Ергежейлі цепень – стробила жалғасқан жеріндегі кірпікшелерін лизисқа әкеледі. Лизис одан
терен бұлшық етке дейін әкелүге мүмкін.
Слайд 42Жалпақ цепень, шошқа цепень бір айдын ішінде бір неше метрғе дейін
өсуге мумкін. Олар көптеген тағамдық заттармен коректенгендіктен ағзанын тағам дефицитына әкеледі.
Слайд 43Сонымен бірге, гельминттер мүшелерге механикалы әсер келтіре жүріп, токсикалық, аллергиялық, иммунодепрессивтік
әсер етеді.
Слайд 44Клиникасы
Гельминтоздардын клиникасы көбінесе инфекциялы-аллергиялық процессімен байланысты.,, гельминттің түрімен, онын өніп өмір-сүріп
жұрген жерімен; мүшелер мен жүйелердегі патологиялық процестын ауырлығымен байланысты.
Слайд 45Клиникасы
Гельминтоздарда клиникалық көріністер әртүрлі. Көбінесе мыналар:
Анемия. Анкислостомоз, трихиуриаз, дифилоботриоз, токсороз.
Диарея. Трихиуриаз,
стронгилоидоз, лямблиоз, криптоспоридиоз.
Слайд 46Клиникасы
Перианальды қышыма. Энтеробиоз.
Өкпе бузылыстары. Аскаридоз, стронгилоидоз, токсокароз, парагонимоз.
Миалгия. Трихинеллез.
Теріден дерәсілдіктердің шыгуы.
Миаздар, дракункуллез (тобықтан жоғары жайылүы мумкін, өйткені узындығы 1 метірден жоғары болады).
Слайд 47
Онхоцеркоз, приводящий к слепоте и слоновости
Слайд 50Ішек және өт жолдарының бузылыстары, гепатосплекомегалия. Аскаридоз, описторхоз, шистосомоз, клонархоз.
Терілік қышыма.
Лоаоз, шистосомоз, әртүрлі паразиттердін дернәсілдіктерінін миграциясы (токсокароз, онхоцеркоз): онхоцеркоз соқырлыққа әкелуі мумкін.
Слайд 51Лимфатикалық жолдардың акклюзиясы (слоновость – піл аяғына үксастық) лимфатикалык филяриидоз.
Слайд 52Ішек және өт жолдарының бузылыстары, гепатосплекомегалия. Аскаридоз, описторхоз, шистосомоз, клонархоз.
Терілік қышыма.
Лоаоз, шистосомоз, әртүрлі паразиттердін дернәсілдіктерінін миграциясы (токсокароз, онхоцеркоз): онхоцеркоз соқырлыққа әкелуі мумкін.
Слайд 53Лимфатикалық жолдардың акклюзиясы (слоновость – піл аяғына үксастық) лимфатикалык филяриидоз.
Гематурия. Шистосомоз.
Эпилепсия
және орталық жүйке жүйесінің закымдалуы (Шистосомоз, цистицеркоз, бас миынын эхинококкозы).
Слайд 54Бауырның, милық кисталар. Эхинококкоз, альвеококкоз және амебиаз. Өкпенін кистасы да анықталады.
Барлық
гельминт инвазияларуа негізінде аллергиялық реакциялар қосылады.
Слайд 55 Диагностика
Дөнгелек, және лента тәрізді құрттармен шақырылатын гельминтоздардың
диагностикасы фекалиядан коздырғыш жумыртқаларын, дернәсілдіктерін табуымен негізденгеледі.
Слайд 56 Диагностика
Лимфатикалық филяриидоздың қоздырғышын табу үшін микрофилярия арқылы толық қан жугынды
қолданылады.
Онхоцеркозда – зақымдалған теріден биоптат алу колданылады
Слайд 57III. Поражение лимфатической системы
При онхоцеркозном дерматите в
коже больных находится острый лимфатический отек. Регионарные лимфатические узлы увеличены и резко болезненны.
При локализации гельминта в верхней части тела увеличены затылочные и шейные лимфатические узлы.
В области груди - подмышечные.
В нижней части тела – бедренные и паховые лимфоузлы.
Слайд 58IV. Поражение глаз
При попадании микрофилярий в глаз
появляются симптомы хронического конъюнктивита, слизистая утолщается, особенно в месте перехода роговицы в склеру, где образуется валик гиперемированной конъюнктивы толщиной 2-3 мм. Ранним объективным признаком поражения роговой оболочки является появление небольших серо-белых пятен в поверхностных слоях. В этом периоде болезни развиваются фотофобия, слезотечение, блефароспазм. Поражения постепенно распространяются от периферии к центру роговицы, вызывая стойкое помутнение ее с резким нарушением зрения. Паннус при онхоцеркозе часто имеет треугольную форму с основанием по периферии и вершиной у центра зрачка. Радужная оболочка часто депигментируется и атрофируется. В передней камере глаза выявляется экссудат коричневого цвета. Тяжелыми глазными осложнениями онхоцеркоза являются катаракта, глаукома, хориоретинит и атрофия зрительного нерва.
Слайд 59Диагностика
Диагностика основывается на эпидемиологических, анамнестических данных
и результатах клинического обследования (наличие онхоцерком и другие проявления). Диагноз подтверждается обнаружением микрофилярий в поверхностных биоптатах кожи, при удалении и вскрытии онхоцерком. Может быть использован тест Маззоти: больному назначают 50 мг диэтилкарбамазина, после чего в случаях инвазии возникает кожная реакция в виде гиперемии и отека, а в крови обнаруживают микрофилярий. Для диагностики поражений глаз необходимо детальное офтальмологическое обследование с поисками микрофилярий в передней камере глаза прямым способом, с помощью щелевой лампы, офтальмоскопа. Целесообразно исследование крови (толстая капля и мазок), так как частота поражений глаз при микрофиляриемии увеличивается.
Слайд 60Шистосомоз қоздырғышын нәжістен, зәрден, табуға болады.
Цистицеркоз, эхинококкоз диагнозы бас миының компьютерлік
томографиясы арқылы қойылады.
Слайд 61Гидативті киста эхинококкты УЗИ-да табуға болады, кеуде клеткасынын, мушелерінің рентгенографиясың өткізеді.
Эозинофилия жоғары концентрациясы көбінесе гельминтоздарға тән көрініс
Слайд 62Емі
Имидазолдан шығарған бензимидазол (декарис), мебендазол (вермокс), комбантрин (пирантел ), бильтрицид (празиквантель)
нематозды, трихинеллезды, описторхозды емдеуіне көп көмек көрсетті. Стронгилозды емдеу үшін альбендазол, медамин қолданылады.
Слайд 63ЕМІ
Лимфатикалық филяридозда диэтилкарбамазин С, шистосомозға қарсы-празиквантель, эхинококкқа қарсы-альбендазол қолданылады.
Онхоцеркозда – ивермектин
тағайындалады.
Слайд 64Болжамы (прогноз)
Ем жүргізгеннен кейін болжамы жақсы.
Лимфатикалық филяриидоз кезінде ем қабылдамаса
аяқ-қолдарың және сыртқы жыныс мүшелерінің ісінуіне әкеледі.
Слайд 65Болжамы (прогноз)
Кейбір аймақтарда шистосомоз және цистицеркоз эпилептикалық ұстаманың этиологиялық факторы
болып табылады.
Кейбір аймақтарда онхоцеркозбен шақырылатын соқырлық үлкен мәселе болып табылады.
Слайд 66Алдын алу.
Жеке бас гигиенасын сақтау, эндемиялық аймақтарда тасымалдаушылармен қарым-қатынаста болмау, еттің
сорпасын, санитарлық-гигиеналық шараларды сақтау, суды қайнатып пайдаланады.