Слайд 1АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ АУРУЛАРЫНДАҒЫ НЕГІЗГІ СИНДРОМДАР
Доцент Д.Даутов
Слайд 4Өңеш аурулары
Өңештің қабынуы - эзофагит
Өңештің қатерлі ісігі
Өңештің тыртықтанып тарылуы
Өңештің дивертикулы
Өңештің ахалазиясы
Өңештің
бөгде затпен зақымдануы
Слайд 5Өңеш ауруларындағы синдромдар
Дисфагия синдромы
Ауыру синдромы
Өңештен қан кету синдромы
Слайд 6Асқазан аурулары
Жіті және созылмалы гастрит
Асқазан және 12-елі ішек ойық жарасы
Асқазан қатерлі
ісігі
Слайд 8Асқазан ауруларындағы синдромдар
Ауыру синдромы
Диспепсия синдромы
Асқазаннан қан кету
Асқазан секрециясы бұзылу синдромы
Асқазан және
ұлтабардың ойық-жаралы зақымдануы синдромы
Слайд 9Өңеш пен асқазан екі арасындағы сфинктер
Слайд 10Асқазан ауруларындағы синдромдар
Созылмалы гастрит классификациясы
( пайда болу себептері және клиникалық
ерекшеліктеріне қарай):
Аутоиммунды атрофиялық гастрит
Бактериялық (H.pylori-байланысты) гастрит
Рефлюкс- гастрит (химиялық гастрит)
Слайд 11Асқазан ауруларындағы синдромдар
Асқазан секрециялық қызметінің бұзылуы
Асқазан секрециясының жоғарылауы, гиперсекреция,
гиперхлоргидрия
Асқазан секрециясының төмендеуі, гипосекреция, гипохлоргидрия, ахлоргидрия, ахилия
Слайд 12Гиперсекреция және гиперхлоргидрия
Гиперсекреция көбіне тұз қышқылының өндірілуі жоғарылауымен қатар жүреді (гиперхлоргидрия),
және асқазанның ас қорыту қабылетінің артуымен сипатталады
Асқазан гиперсекрециясы кейде гиперхлоргидриясыз да болуы мүмкін
Слайд 13Гиперсекреция және гиперхлоргидрия
Гиперсекреция және гиперхлоргидрия келесі патологиялық жағдайларға тән
Созылмалы бактериялық
(H.pylori-байланысты) гастрит (В типті гастрит)
Рефлюкс- гастрит (химиялық гастрит)
Асқазан және 12-елі ішек ойық-жара ауруы (әсіресе 12-елі ішек ойық-жарасы)
Слайд 14Гиперсекреция және гиперхлоргидрия
Гиперхлоргидрия себептері
Гипофиз гиперфункциясы
Бүйрек үсті
безі гиперфункциясы
Қалқанша безінің гиперфункциясы
Гипогликемия
Климакс
Шылым шегу
Слайд 15Гипосекреция, гипохлоргидрия
Асқазанның сөл өндіруші бездерінің
азаюы
атрофиясы
функциялық
белсенділігінің төмендеуі
Слайд 16Асқазан секрециясы төмендеуі
Гипосекреция – қарын сөлі өндірілуінің төмендеуі
Гипохлоргидрия – қарын сөлінің
қышқылдығы төмендеуі
Ахлоргидрия – қарын сөлінде тұз қышқылы мүлде болмауы
Ахилия – қарын сөлінде тұз қышқылы да, ферменттер де болмауы
Слайд 17Гипосекреция, гипохлоргидрия
Симпатикалық нерв жүйесі гиперфункциясы
Қоршаған орта t-сының жоғарылауы
Шуыл, вибрация әсері
Атмосфералық қысым
жоғарылауы
Психикалық депрессия
Слайд 18Гипосекреция, гипохлоргидрия
Созылмалы аутоиммундық атрофиялық гастрит
Асқазан қатерлі ісігі
Созылмалы холецистит, өттас ауруы
Туберкулез, өкпенің
іріңді аурулары
Гипотиреоз
Қызба, интоксикация
Слайд 19Гипосекреция, гипохлоргидрия
Асқазанның ас қорыту қабылеті төмендейді
Тұз қышқылының бактерицидтық әсері болмағандықтан –
ашу, шіру процестері орын алады
Қарын сөлінде органикалық қышқылдар мөлшері артады (ең алдымен, сүт қышқылы деңгейі)
Слайд 20Гипосекреция, гипохлоргидрия
Асқазан секрециясының жеткіліксіздігі ұйқы безінің сыртқы секрециясының жоғарылауымен толықтырылады
Бірақ уақыт
өте келе ұйқы безінің де секрециялық қызметтері төмендей бастайды (панкреатикалық ахилия)
Слайд 21ҚАРЫН СӨЛІН ФРАКЦИЯЛЫҚ ӘДІСПЕН ТЕКСЕРУ
Слайд 24Асқазанның тәуліктік рН-граммасы
Слайд 26Эндоскопиялық рН-зонд асқазан ішінде
Слайд 27Асқазанішілік РН-метрия
АСҚАЗАНІШІЛІК РН-МЕТРИЯ көрсеткіштері:
Асқазанның негізгі бөлігінде
НОРМОЦИДТЫ КӨРСЕТКІШ – РН 1,6-2
ГИПЕРАЦИДТЫ КӨРСЕТКІШ – РН 0,9-1,5
ГИПОАЦИДТЫ КӨРСЕТКІШ – РН 2,1 – 5
АХЛОРГИДРИЯ – РН >5
Асқазаннан пилорикалық бөлімінде
РН >2,5
Слайд 28Асқазан секрециясы төмендеуі
Тәбеттің төмендеуі
Ауызда жағымсыз дәм сезілуі
Ауамен, ішкен тамақпен кекіру
Жағымсыз, шірік
иісті кекірік
Жүрек айну, құсу
Эпигастрий аймағындағы ауырлық, керу сезімі
Эпигастрий аймағының сыздап, батып ауыруы
Метеоризм, іш өту
Слайд 29Асқазан секрециясы төмендеуі
Жүдеп арықтау
Әлсіздік, тез шаршау, адинамия
Артериялық гипотензия
Гиповитаминоз, гипопротеинемия
Теміржетіспеушілік анемия
Слайд 30Асқазан секрециясы жоғарылауы
Ацидизм (қышқыл диспепсия): қышқылтым дәмді кекірік, қыжылдату, ауызда қышқыл
дәм сезілуі, қышқыл дәмді құсық
Эигастрий аймағындағы ауырлық сезімі, кейде сыздап, батып ауыру
Іш кебу, іш қату
Ас содасын қабылдағаннан кейін қыжылдату, ауыру сезімдерінің тез арада басылуы
Слайд 31Асқазан секрециясы жоғарылауы
Қарын сөлі көп мөлшерде ұдайы өндіріліуі мүмкін - ашқарынға,
түнгі уақытта
Таңға жуық бұл көріністер ұлғая келе, қышқыл құсумен аяқталады да, науқас жағдайы жеңілдейді
Жалпы көріністер: қозғыштық, психоэмо-циялық тұрақсыздық, ұйқысыздық, пульс және АҚ құбылмалылығы
Слайд 32Асқазан ауруларындағы синдромдар
Созылмалы гастрит классификациясы (морфологиялық өзгерістерге қарай):
Беткей гастрит
Атрофиялық гастрит
Асқазан бездері
зақымдануы
Гипертрофиялық гастрит ж.т.б.
Слайд 33Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдануы синдромы
Асқазан, 12-елі ішек ойық жара ауруы
Симптоматикалық,
екіншілік гастодуоденальдық ойық-жаралар:
- стресстік
- дәрілік
- эндокриндік
- соматогендік
Слайд 3412-елі ішек ойық жарасы- эндоскопия
Слайд 35Асқазан, 12-елі ішектің ойық-жаралы зақымдану синдромы
Стресстік ойық-жаралар
Бас ми травмалары
Миға қан құйылу
Нейрохирургиялық операциялар
Миокард инфарктісі
Сепсис
Ауыр жарақаттар
Слайд 37Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы
Дәрілік
ойық-жаралар:
Қабынуға қарсы стероидты емес дәрілік заттар (аспирин, вольтарен, индометацин, диклофенак ж.т.б.)
Глюкокортикоидты дәрілік заттар (преднизолон, дексаметазон)
Слайд 39Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы
Эндокриндік
ойық-жаралар:
Золлингер-Эллисон синдромы (ұйқы безінің гастринөндіруші ісігі)
Гиперпаратиреоз (кальций өндірілуі жоғарылағандықтан тұз қышқылы синтезі артуы)
Слайд 41Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы
Соматогендік ойық-жаралар:
Ішкі органдардың ауыр түрде зақымдануы қан айналым шамасыздығы,
өкпе аурулары,
бауыр циррозы,
созылмалы панкреатит,
қантты диабет,
атеросклероз ж.т.б.
Слайд 42Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы
Клиникалық көріністер
Ауыру синдромы: эпигастрий аймағында сыздап, бүріп, күйдіріп ауыру, сол жақ қабырға астына, омыртқаға қарай таралуы мүмкін.
Ауыру сезімі тамақ ішкенге тығыз байланысты болып келеді: ерте басталатын, кеш басталатын ауыру, ашқарынға, түнгі уақытта пайда болатын ауыру сезімі
Слайд 43Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы
Ауыру синдромы маусымға байланысты болып келеді
(күзде, көктемде қайталайды)
Ауыру сезімі ас содасын, спазмолитиктер, жылу қолданғанда басылады
Ауыру сезімі науқас ішкен тамағын құсып тастағанда да басылады
Слайд 44Асқазан ойық жарасы- рентгенограмма
Слайд 45Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы
Диспепсиялық көріністер
Құсу (қышқыл дәмді құсық, қан аралас құсық, кофе қойыртпағы тәрізді құсық)
Цитофобия (ситофобия)
Қышқылтым дәмді кекірік
Қыжылдату
Іш қату
Слайд 46Асқазан, 12-елі ішек ойық-жаралы зақымдану синдромы
Асқазан, 12-елі-ішек ойық жара ауруының
асқынулары:
Қан кету
Перфорация
Пенетрация
Малигнизация
Пилоростеноз
Слайд 48Асқазаннан қан кету белгілері
Кофе қойыртпағы тәрізді құсық массалары
Алқызыл қан құсу
Қара май
тәрізді нәжіс (мелена)
Бозару, бас айналу, денені жабысқақ суық тер басу, АҚ төмендеуі, pulsus filiformis, естен тану
Нәжісте жасырынды қан анықталуы (бензидин сынамасы-Грегерсен сынамасы)
Слайд 49Перфорация
Асқазан ойық жарасының құрсақ қуысына қарай тесіліп кетуі
Кенеттен пайда болатын “қанжар
соққысындай” ауыру сезімі
Іштің бұлшық еттері жиырылып, іштің қатайып қалуы
Іштің тыныс қозғалыстарына қатыспауы
Үлкен дәреттің, газдардың бөгелуі
Слайд 50Пенетрация
Асқазан, 12-елі ішек ойық-жарасының жақын, жанасып жатқан мүшелерге (ұйқы безі, өт
қабы) қарай тесілу
Жергілікті перитонит белгілері
Эпигастрий аймағындағы ауыру сезімі сол жақ қабырға астына, арқа жаққа тарап, тұрақты түрге айналады
Слайд 51Пилоростеноз
Асқазанның пилорикалық бөлігінің тыртықтанып тарылуы
Ішкен астын асқазанда ұзақ уақыт тұрып қалуы
Эпигастрий
аймағының батып ауруы
Ішкен асты құсып тастап отыру
Жүдеп, арықтап кету,сусыздану
“Кешеуілдеген шалпыл шуылы” белгісі- Василенко белгісі
Слайд 55Малигнизация
Асқазан ойық жарасының қатерлі ісікке айналуы
Қатерлі ісіктің “кіші белгілері”: әлсіздік, тәбетсіздік,
тағамға (әсіресе ет тағамдары-на) жиіркену сезімінің пайда болуы, дел-салдық, көңіл-күйдің төмендеуі
Тез арада жүдеп арықтау, анемия, лимфа түйіндерінің ұлғаюы (“Вирхов түйіні”)
Қан кету, ауру сезімінің ұлғаюы, диспепсиялық көріністердің күшеюі
Слайд 56Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі
Ас бөлшектерінің ащы ішекте дұрыс қорытылмауы (мальдигестия)
Ас қорыту
ферменттерінің ішек қабырғаларында немесе ішек қуысында жетіспеуі
Өт жеткіліксіздігі
Ұйқы безі сөлінің жетіспеушілігі
Слайд 57Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі
Мальдигестия – тағамдық полимерлердің (белок, майлар, көмірсулар) сіңірілетіндей
бөлшектерге (моноглицерид, май қышқылдары, амин қышқылдары, моносахаридтер) толық ыдырамауы
Слайд 58Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі
Қуыстық ас қорыту процестері ұйқы безі ферменттеріне, өт
қышқылдарына қатысты болады
Мембраналық (қабырғалық) ас қорыту процестері –ішек кірпікшелерінің мембраналарындағы ас қалдықтарының соңғы, толық ыдырауы (гидролиз)
Слайд 59Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі
Мембраналық (қабырғалық) ас қорыту ішек қабырғаларындағы бездер өндіретін
ферменттер қатысуымен іске асады (ішектік ферменттер – энтерокиназа, энтеропептидаза, нуклеаза, фосфолипаза, лактаза, сахараза ж.т.б.)
Слайд 60Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі
Энзимопатиялар туа біткен және жүре пайда болған болып
жіктеледі
Туа біткен түрі – дисахаридазалар (лактаза, сахараза) жеткіліксіздігі
Лактоза тоқ ішекке қорытылмай түседі, бактериялар әсерінен ыдырайды (ашу), сүт және сірке қышқылдары (осмостық белсенді заттар) түзіледі, іш өтеді
Слайд 61Ішектік ас қорыту жеткіліксіздігі
Клиникалық көріністері – ішектік диспепсия синдромы (іш кебу,
іш өту, іштің шұрылдауы)
Кейбір тағамдарды көтере алмау (майлы тағамдар, сүт)
Копрологиялық синдром (стеаторея, полифекалия, ашыған иісті көпіршікті нәжіс)
Слайд 62Ішектік сіңірілу жеткіліксіздігі
Мальабсорбция синдромы – ащы ішек кілегей қабықшасынан тағамдық мономерлердің
қанға, лимфаға жасушалар мембраналарынан сіңірілмеуі
Ішектің кілегей қабықшасының құрылымдық өзгерістеріне байланысты болып келеді (созылмалы атрофиялық энтерит, ішек туберкулезі, ішек резекциясы, жергілікті қан айналымының бұзылуы)
Слайд 63Ішектік сіңірілу жеткіліксіздігі
Ішектік диспепсия синдромы (метеоризм, іш өту,іштің шұрылдауы)
Кіндік айналасындағы ауру
сезімі
Ішектен тыс жалпы көріністер
Әлсіздік, жүдеп арықтау
Терінің құрғауы, тургоры төмендеуі, бұлшық еттер тонусы төмендеуі, гипотрофиясы, шаштары түсіп, тырнақтары үгітілгіш, сыңғыш келуі
Слайд 66Гепатобилиарлы жүйе аурулары
Жіті және созылмалы гепатит
Бауыр циррозы
Гепатоз (бауырдың майлы дистрофиясы)
Бауыр амилоидозы
Бауыр
іріңдігі (абсцесс)
Бауырдың паразитарлы инвазиялары (эхинококкоз, описторхоз)
Бауыр қатерлі ісігі
Бауыр кисталары
Слайд 77Гепатобилиарлы жүйе аурулары
Жіті және созылмалы холецистит
Өт тас ауруы (холелитиаз)
Холангит
Өт жолдары дискинезиясы
Өт
жолдары және өт қабы қатерлі ісігі
Слайд 79Бауыр ұлпалары зақымданғандағы негізгі клиникалық синдромдар
Ауыру синдромы
Паренхималық сарғаю синдромы
Диспепсиялық синдром
Портальды гипертензия
Гепатолиенальды
синдром
Гиперспленизм синдромы
Геморрагиялық синдром
Цитолиз синдромы
Бауыр шамасыздығы синдромы
Слайд 80Өт жолдары зақымданғандағы негізгі клиникалық синдромдар
Ауыру синдромы
Диспепсиялық синдром
Өт қабы қабыну синдромы
Механикалық
сарғаю синдромы
Холестаз синдромы
Өт жолдары дискинезиясы синдромы
Слайд 82Портальды гипертензия синдромы
Қақпа венасында қысым жоғарылауы синдромы
Қалыпты жағдайда қақпа венасындағы қысым
деңгейі – 50-115 мм су б.б.
Портальды гипертензия жағдайында 600 мм су б.б. дейін және одан да жоғары болуы
Слайд 86Портальды гипертензия синдромы
Жеке бөлек
түрлері:
Бауырішілік – бауыр циррозы
Бауыр үсті – бауыр веналары тарылуы, бітелуі, сыртынан басылып қалуы (тромбофлебит, тромбоз, стеноз)
Бауыр асты - қақпа венасы немесе оның ірі тармақтарының тарылуы, бітелуі
Слайд 87Портальды гипертензия синдромы
Клиникалық көріністері:
Асцит
Спленомегалия
“Медуза басы” белгісі
Өңеш, асқазан, тік ішек кілегей қабатындағы веналар кеңеюі және бұлардан қан кету
Слайд 89Медуза басы симптомы –
бауыр циррозы
Слайд 90Гепатолиенальды синдром
Бауыр, көк бауыр өлшемдерінің ұлғаюы
Пайда болу себептері: бауыр циррозы, созылмалы
гепатит, бауыр рагы, лейкоздар,инфекциялық аурулар
Диагностикасы: қарап тексеру, перкуссия, пальпация, рентгенологиялық зерттеулер, ультрадыбыстық тексеру
Слайд 91Гиперспленизм синдромы
Көк бауыр қызметтерінің жоғарылауы
Анемия (тері бозаруы,
әлсіздік, бас айналу, жүрек қағу, ентігу)
Лейкопения (инфекциялық ауруларға төзімсіздік)
Тромбоцитопения (қансырағыштық)
Слайд 92Геморрагиялық синдром
Бауыр циррозы, созылмалы агрессивті гепатит ауруларына тән
Себептері:
Бауырдың қан ұйытқыш факторларды (фибриноген, протромбин) өндіріп шығару қызметінің нашарлауы
Тромбоцитопения (гиперспленизм көрінісі)
Өңеш, асқазан веналарының варикозды кеңеюі
Витаминдер сіңірілуі нашарлап капиллярлар қабырғалары сыңғыш келеді
Слайд 93Геморрагиялық синдром
Клиникалық көріністері:
Тері
астына, кілегей қабаттар астына қан құйылу (петехиялар, экхимоз, гематомалар)
Мұрыннан, тістің қызыл иегінен қан кету
Жатырдан, зәр жолдарынан қан кету
Өңеш, асқазаннан қан кету
Тік ішектен қан кету
Слайд 94Цитолиз синдромы
Бауыр ұлпалары ауыр түрде зақымдан-ғанда (вирусты гепатит, созылмалы активті гепатит,
бауыр циррозы) пайда болатын қан сары суындағы биохимиялық өзгерістер:
Аминотрансферазалар белсеңділігі жоғарылауы: АСТ, АЛТ, ЛДГ, ГГТФ (гаммаглутаминтрансфераза)
Слайд 96Бауыр шамасыздығы синдромы
Бауыр ауыр түрде зақымдануына қарай оның көптеген қызметтерінің әр
түрлі дәрежеде бұзылуы
Жіті бауыр шамасыздығы тез арада пайда болып (бірнеше сағат, бірнеше тәулік), қарқынды өршіп, өте айқын көрініс беретін синдром - вирусты гепатит, улану
Созылмалы бауыр шамасыздығы біртіндеп айлар, жылдар бойы қалыптасып, клиникалық көріністері жай, уақыт өте ұлғая түседі
Слайд 98Цирроз ауруындағы бауыр ұлпалары
Слайд 99Бауыр шамасыздығы
Патогенезіне қарай бауыр шамасыздығы үш түрге бөлінеді:
1) баурлық-жасушалық (нақ
бауырлық, біріншілік, эндогенді)
2) портальды-бауырлық (порто-жүйелі, экзогенді)
3) аралас (екі механизм қос келгенде)
Слайд 101Бауыр шамасыздығы
Бауыр қызметтерінің төмендеуі :
Зат
алмасу процестерінің бұзылыстары (көмірсулар, майлар, белоктар, витаминдер, гормондар алмасуы)
Бауырдың залалсыздандыру қызметінің төмендеуі
Өт өңдіру және өт бөліп шығару қызметтерінің нашарлауы
Эритропоэз және қан ұйыту қызметтерінің бұзылуы
Слайд 103Бауыр шамасыздығы
Клиникалық көріністері:
Нервтік-психикалық бұзылыстар
Паренхималық
сарғаю
Геморрагиялық синдром
Ісіну, асцит
Портальды гипертензия
Слайд 121Қалыпты жағдайдағы билирубин алмасуы
Liver, Spleen &
Bone marrow
Hemoglobin
Globin
Amino acids
Amino acid pool
Heme
Bilirubin
Fe2+
Excreted
Phagocytosis
Слайд 124Сарғаю синдромының лабораториялық диагностикасы