XYIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстан презентация

және қазіргі заман тарихы

2-3 тақырыптар. XYIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстан XYIII ғ. басындағы Қазақстан мен Ресей. Қазақстанды Ресейге қосып алудың басталуы.

Мамандығы: 5В020300-Тарих
Авторлары:
Жакин М.С., т.ғ.к., археология, этнология және Отан тарихы
кафедрасының доценті
Бөдеев Қ.Т., археология, этнология және Отан тарихы кафедрасының
аға оқытушсы
Сабақ түрі: дәріс
Қарағанды 2015

қонтайшы. «Жоңғар» - атауы 13ғ. Шыңғысхан әскерінің сол қанатын құраған атауынан шыққан. 18ғ Қазақ хандығына қауіп төндірген ел Жоңғария.

әрекетін бірігіп жүргізбеуі салдарынан қазақ жасағы жеңіліс тапты. Бірікпеудің ең негізгі себебі- сұлтандар арасындағы таққа талас.
1723 жылы қазақ жерін «Ақ мешін» жұты қамтыды. 1723-1727 жж қазақ тарихында «Ақтабан шұбырынды» жылдары деген атпен қалды. 1723 жылы Қытай императоры Кансидің өлімінен кейін, қарым-қатынасты ретке келтіріп, барлық күшін Қазақстанға бұруға мүмкіндік туды. Осы жылдардан «Елім-ай» әні қалған. Қатты ойрандалған – Жетісу өңірі. 1724-1725жж Түркістан, Ташкент қалаларын басып алды. Қазақтың үш жүзінің біріккен қимылдары 1726 жылы басталды.

Қара сиыр деген жерде – Қалмақ қырылған немесе Бұланты шайқасы өтіп, қазақтар жеңіске жетті.
Ордабасы тауында қазақ жасақтары бас қосып, Әбілқайыр бас қолбасшы, оның көмекшісі болып Бөгенбай тағайындалды. Қазақ жасақтары жүздік негізде ұйымдастырылды.
1730 жылы Балқаш көлінің оңтүстігінде, Аңырақай түбінде (қалмақтардың аңырап-боздауы) Әбілқайырдың басшылығымен үш жүз әскері қалмақтарға соққы берді. Кей деректерде 1729 жыл деп те беріледі.

шұбырынды, Алқакөл сұламадан» кем түспейтін шапқыншылық жасады. 1742 жылғы 2 қыркүйекте И.Н. Неплюев Қалдан-Серенге қазақтарға қысым жасауды тоқтатуды талап етті.
1745 жылы Қалдан-Серен қайтыс болды. 1755 жылы ішкі талас Жоңғарияны әлсіретті. Жоңғар тағына таласушылардың бірі Әмірсананы Қытай императоры Цянь-Лун қолдап, 1755 жылы Жоңғарияға қарсы қойды. Кейін алданғанын білген Әмірсана Абылай мен Әбілмәмбеттен қолдау іздеген. 1756-1758 жж қытай жорығы нәтижесінде Жоңғария дербес мемлекет ретінде өмір сүруден қалды. 1761 жылы жоңғар жерінде империялық әкімшілік бірлік – Шыңжаң (Жаңа шекара) құрылды.

болуы: 1748 жыл
Жерленді:Хан моласы, (қазіргі Ақтөбе облысы)
Әкесі: Қажы сұлтан
Жұбайы: Бопай Бәтима
Балалары:ұлдары: Нұралы хан, Жармұхамбет хан, Айшуақ хан қызы: Қарашаш

— хан, қолбасшы, 1718-1748 жж. билік құрған Кіші жүз ханы. Соғыстарда батырлығымен, айлакерлігімен, айқас-шайқастарды ұйымдастыра білуімен даңқы шығып, мұрагерлік жолмен емес, өз беделімен Кіші жүздің ханы болды.

Әз Жәнібектің бесінші ұрпағы. Шыңғыс ханнан бастап тарататын болса ол хан әулетінің он сегізінші ұрпағы. Әз Жәнібектен тоғыз ұл тарайды:

сайланды, ал түмен басы болып атақты  Бөгенбай батыр тағайындалды.

көрсетіп, бұл соғыста жанкештілік танытты.

Әбілқайыр бабаларының иелігінде болған  Сайрам, 
Түркістан  және Ташкент 
қалаларын қорғау жолында ерен ерлігімен көзге түсті.

әскері жоңғарлармен қанды шайқас жүргізді.

Әскерге Қабанбай батырдың басшылығымен шайқаста қазақ әскері жеңіске жетті.

жібереді.
1731 жылы 30 ақпанда Әбілқайыр жіберген елшілігі Сейтқұл Құндағұлұлы, Құтлымбет Қоштайұлы Ресей бодандығына қабылдау туралы өтінішті патша Анна Иоанновнаға тапсырады.

қарамағына кіргендігі жөнінде ант берді. Бұл антты 1738, 1740, 1742 жж. қайталады.

бірнеше мақсат көздеді:

да бар. Қазақ даласын отарлаудың тірегі болған Ор бекінісін салуды (1735) өзі ұсынды. 

ен далада кездесіп қалып, оны өлтіреді. Ханның серіктері де сол жерде қаза тапқан.

Әбілқайырдың моласы  Қабырға өзенінің Өлкейекке құятын тұсында, Торғай  қаласынан 80 шақырым жерде. Кейін бұл жер «Хан моласы» аталды.

қаласынан 80 шақырым жерде. Кейін бұл жер «Хан моласы» аталды.

2,8 м, ені — 2,1 м, ұзындығы — 5,8 м. Ескерткіштің жалпы биіктігі — 6,5 м, тұғырға дейін жерден биіктігі — 3 м, жерден жалпы биіктігі −12,3 м. Тұғырдың материалы — Қордай граниті. Ескерткіш қоладан құйылған. Салмағы — 11,2 т. Автор қазақ халқының басына төнген қиын кезеңдегі жоңғарлармен шайкас алдындағы қолбасшы бейнесін бейнелеген.

Анна Иоановна қабылдап, Кіші жүзді империя құрамына алу туралы грамотаға қол қойды. Кіші жүз феодалдық тобынан, Әбілқайырдан ант қабылдауға келген, сыртқы істер коллегиясының тілмашы – А.И. Тевкелев. 1731 жылдың 10 қазанында Әбілқайыр мен Кіші жүздің 29 старшыны Ресейдің қол астына кіруге ант берді.

көтерілісті басуы кезінде Қазақстанға 50 000 башқұрт қашып келді.

негізгі мақсаты – Ор өзені бойына бекініс салу, Орта Азия хандықтарымен сауда байланысын кеңейту, табиғат байлықтарын игеру, Сырдария бойында қала тұрғызып, өзен флотилиясын құру болды. 1735 жылы Ор бекінісінің негізі қаланды.

жылдың тамызында съезд шақырып, Әбілқайыр мен оның ұлдары Ералы, Нұралы т.б. Кіші жүз бен Орта жүздің 60-қа жуық старшындары Ресейге адалдығын қуаттап ант берді.

өтті. 1748 жылы Әбілқайыр Барақ сұлтанның қолынан қаза тапты. Әбілқайыр өлгеннен Кіші жүздің оңтүстік-шығысы Батыр сұлтанның, солтүстік-батысы Нұралының (Әбілқайырдың баласы) ықпалында қалды.

хандық билікті қалпына келтіріп, Айшуақты хан етіп қойды:
A) 1797ж.
B) 1793ж.
C) 1787ж.
D) 1799ж
E) 1784ж.
2. Әбілқайыр (XVIIIғ.) кім:
A) батыр
B) би
C) сұлтан
D) хан
E) рубасы.

дерек: археография және деректану мәселелері: Республикалық галыми-теориялык конференция материалдары. -30 қазан. -2007ж. - Алматы, 2007. - 3-11 бб.
Тәсілова Н. Щербинаның экспедициясы: тарихи алғышарттары, зерттеушілердің құрамы мен негізгі әдістемесі. // Қазақ тарихы. -№2. -2008 ж. -51-57 бб.
Қазақстан тарихы: лекциялар курсы: оқу құралы / ред.басқ. Қ. С. Қаражан. - Алматы : NURPRESS, 2011. - 376 б
Калиева, К. С. Тарихнама: оқулық / К. С. Калиева. - Алматы : Полиграфкомбинат, 2012. - 279 б.
Қазақстан тарихы: оқу-әдістемелік құрал / жауапты ред. А. З. Смагұлова. - Астана : Ұлттық тестілеу орталығы, 2013. - 98 б.
Мұхатова, О. Х. Тарихнама ғылымы: теориялық - методологиялық негіздері және зерттеу үлгілері: оқу құралы / О. Х. Мұхатова ; Әл - Фараби атын. Қазақ ұлттық ун-ті. - Алматы : Қазақ ун-ті, 2009. - 185 б.