Слайд 2
Гиалурон қышқылы:
СООH
NHCOCH3
D-глюкурон қышқыл
N-ацетилглюкозамин
қалдығы қалдығы
CH2OH
O
O
O
O
H
OH
H
OH
H
H
H
O
H
СООH
NHCOCH3
D-глюкурон қышқыл N-ацетилглюкозамин
қалдығы қалдығы
CH2OH
O
O
O
O
H
OH
H
OH
H
H
H
O
H
Слайд 3
СООH
NHCOCH3
O
O
O
O
HО
H
H
OH
H
H
H
O
H
СООH
NHCOCH3
O
O
O
O
H
OH
H
H
H
O
H
D-глюкурон қышқыл N-ацетилгалактозамин-6-
қалдығы - сульфат қалдығы
Хондроитин- 6-сульфат:
HO3SOCH2
Слайд 4Дәнекер тінің биохимиясы.
Мақсатты: Дәнекер тіннің биохимиясы туралы түсінік қалыптастыру.
Слайд 5Жөспар
Дәнекер тіннің жалпы сипатамасы
Коллаген, құрамы,құрылысы,міндеттері
Эластин, құрамы,құрылысы,міндеттері
Фибронектин,міндетті
Коллагеноздар
Слайд 6
Дәнекер тіні – ағзаның бас
ты тірек тіні. Ол әртүрлі мү шелерді сыртанан көмке ріп тұрады да, оларды бір-бірінен бөледі, қан тамыр ларын,жүйке талшықтарын қоршап,әртүрлі тіндерді өзара байланыстырады
Слайд 7
Дәнекер тіні адам салма ғының 50 % жуығын алады
. Ол –шеміршек, сіңір, сүйек, дентин, тері, қан тамырлары, паренхималы мүшелер дің стромалары, және т.б. құрамында болады.
Слайд 8Дәнекер тіннің мөл шері әр мүшелер де әртүрлі. Теріде, сүйекте жоғары,
бас мийында, жұлында өтте аз.
Слайд 9Дәнекер тіннің міндеттері.
-тіректік \ жасушалармен
тіндерді
байланыстырды \
Слайд 10Трофикалық \ ағзаның ішкі ортасын қалыптастыра отыра тіндердің трофикасын және метоболиттер
элюминациясын қамтамасыз етеді /
- қорғаныс / токсиндер мен бактериялық ферменттердің әсерін тежейді, механикалық және иммунологиялық қорғанысты қамтамасыз етеді \
Слайд 11- қор жинақтаушы- липидтерді, минералды тұздарды, суды, био логиялық белсенді заттарды
және т. б. жинақтайды
- құрылым түзуші- бұл қызметі коллаген мен гликозамингликандардын жасушалардың өсуі мен дамуына реттеуш әсер етуімен байланысты
Слайд 12 -репаративті
- дәнекер тінге жоғары регенерациондық
қаблетілік
тән ,сондықтан ол әртүрлі факторлардың әсерінен дамыған
тіндердің бұзылыстары
ның жоилуына қатысады.
Слайд 13
Дәнекер тінді жасушааралық матрикс, фибриллярлы жіпше лер , жасушалар (фиброблас тар,
олардың туындылары (остеобластар, хондроблас тар, кератобластар және т.б.), ретикулоциттер,мезенхималь ды, толық жасушалар түзеді.
Слайд 14Жасушааралық матрик стың ұйымдасуың гликозамингликандар, протеогликандар және коллагенды талшық тардың
комплекстері қамтамасыз етеді.
Слайд 15Жасушааралық матрикстың ұйымдасуымен мөлшерлі құрамы әртүрлі. Сондықтаң сүйекте, тіcте, тас сияқты
кұрылымдар, көздің (қарашығында ) кристалдық ретеулік, сінірде, ( созылуда мықты), қанат тәpiздi коллагенді талшықтар пайда болады. .
Слайд 16Дәнекер тінде жасушаа ралық матрикстың мөлшері жоғары, жасушалармен са лыстырғанда. Сондықтан,
негізінең дәнекер тіннің қа сиеттерін жасушааралық матрикстың қасиеттері анықтайды.
Слайд 18 - Базальды мембрана лар жасушааралық матрикстің бөлігі. Олар дан ағзаның
бәрі жасу шалары «өседі» \ тек дәнекер тіннің , қанның жасушалары жатпайды\ .
Слайд 19 Базалды мембраналар дәнекер тінді басқа тіндерден бөледі. Дәнекер тінің
жасуша лары базалді мембрана мен байланыспайды.
Слайд 20Дәнекер тінде жасушааралық матрикстың мөлшері жоғары, жасуша лармен салыстырғанда. Сондықтан, негізінең
дәнекер тіннің қасиеттерін жасушааралық матрикстың қасиеттері анықтайды.
Слайд 21 Жасушааралық заттың міндеттері:
пролиферацияға қатысу
жасушалардың дифферен цировкасына қатысу
мұшелер
пішінің қалыпта суымен сақтануына қатысу
және т.б.
Слайд 22Жасушааралық матрикстың ұйымдасуымен мөлшерлі құрамы әртүрлі. Сондықтаң сүйекте, тіcті, тас сияқты
кұрылымдар, көздің ( роговицасында ) кристалдық ретеулік, сінірде, ( созылуда мықты), қанат тәpiздi коллагенді талшықтар пайда болады.
.
Слайд 24
Жасушааралық матрикстың компоненттері бірі-бipiмен байланысып тініннің бipiкен жүйесін түзеді. Ал гликозамингликандар
және протеогликандар жасушааралық матрикстың гидратталған гелін (негізгі затты) түзеді.
Слайд 25
Полисахаридты гель дің су фазасы қанмен жасушалардың арасын да нәрлі заттардың
, мeтaбoлиттepдiң ,гор
мондардың диффузия сын қамтамасыз етеді.
Слайд 26Негізгі затта коллаген талшықтары орнала сады. Олар матриксты бекітеді және реттейді.
Матрикста орналасқан эластин оған созыл ғыштықты енгізеді.
Слайд 28Негізгі затта коллаген тал шықтары орналасады. Олар матриксты бекітеді және реттейді.
Матрикста орналасқан эластин оған созылғыштық енгізеді. Ал матрикстің компоненттерінің біріктіруінде фибронектиннің маңызы өте зор.
Слайд 29Коллаген. . Коллагеназа.
Коллаген, коллаген талшықтар ының негізгі фибриллярлы белогы ( гликопротеин
). Тіндерді байланыстырады. Қасиеттері. Құрамында:
1. әрбір үшінші аминқышқылы глицин ( 33 % ).
Слайд 302. басқа белоктарда кез деспейтін оксипролин, оксилизин бар.
3.пролин,оксипролинның мөлшері жоғары
23 % оксилизин 10 %. 4. три ,мет мөлшері аз.
Слайд 31Коллаген \гликопротеин\
Коллагенның полипептидті тізбектерінде үшпептидтер (Gly- Х- Y) қайталанады. Оларда
бір аминқышқыл глицин (Gly), ал екеуі ( Х немесе Y ) пролин немесе оксипролин
Слайд 32Коллаген 3 а – полипептидтерден тұрады. Олардың ерекше аминқышқыл
дық құрамы кeлeci мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді :
Слайд 331. а - спиральдан басқа ерекше түрлі ғажайып үштік спиральдiң
түзілуін
Коллагеннің түрлері генетикалық әртүрлі 7 а -тізбектермен анықталады. Олардың бірігуіне байланысты, коллагенның генетикалық әртүрлі 10 артық түрлерін ажыратады.
Слайд 36 Ағзада жиі кездесетін коллагенның I түрі
( 90 %). IY түрі базальды мембраналарда және тағы басқаларда .
Слайд 37Коллагенның биосинтезі / негізінен фибробластар да /. Ең алдымен рибосо мада
про-а–тізбектер синтезделеді. Оларда С және N шеттерінде қосымша пептидтер болады.
Слайд 38
Арығарай про-а- тізбек тер посттрансляцион дық өзгерістерге ұшы райды: про мен
лиз кейбір қалдықтары гидроксильденеді.
Слайд 39Про-а- тізбектердің модификациясы
- гли-ала- ПРО -глу-про-лин-
ОКСИПРО
про вит С оксипро гидроксилаза
Слайд 40 ОКСИПРО гидроксильді топтары
сутекты байланыстар ды түзіп, үштік спиральдің тұрақты лығың қамтамасыз етеді.
Слайд 41Про- а - тізбектерде лизинның кейбір қалдықтарының гидроксильденуі
-NH - С=О
| |
СН-NH СН-NH
| |
(СН2)2 (СН2)2
| вит С [ O ] |
СН2 СН- ОН
| гидроксилаза |
СН2 ( Fe++) СН2
| |
NH - CО- NH - CО-
-( лизин )- - ( оксилизин )-
Слайд 43 Гидроксилиз окситоптары проколлаген молекуласы ның гликолизденуіне \гидроксилиз окситопта
рына қысқа олигосаха ридтер қосылады / және коллагенді фибрилласы түзілу үшін қажет.
Слайд 44Вит.С /цинга\ , оттек, те мір жетіспеушілігінде проколлагенның спи ральдері түзілмейді.
Жа сушаларда про-а-тізбек тер ыдырайды, нәтижесін де терінің, қан тамырлары ның бұзылыстары байқалады
Слайд 45
Про-а -тізбектер сутекті байланыс арқылы қосылып
3 - спиральді проколлаген түзеді.
Слайд 47
Жасушадан тыс кеңістікте I, II, III типті проколлагеннен, проколлагенпептидазаның
әсерімен,
қосымша пептидтер бөлініп коллаген ( немесе тропоколлаген )
түзіледі. IV және V түрлі проколлагендер
ыдырамаған күйінде қалады.
Слайд 48 Тропоколлагенның түзі
луі оның молекуласын
дағы лизин
және оксилиз
аминтоптарының альдегидті топтарға дейин тотуғуымен
белсендіріленеді.
Слайд 50
Аальдегидті топтар арқылы тропоколлагенның жеке молекулалары, ковалентты байланыстар арқылы
өзара байланысады
Слайд 53Коллагенның \тропокол лагеннің \ молекулалары қосылып коллагенді фибриллаларды түзеді. Коллагенге
(немесе тропоколлагенге ) жартылай өзбетімен жиналу мүмкіндік тән.
Слайд 54
Олар фибриллала рда «басы» - «аяғы » түрі бой ынша параллель
ді түйіндер түрін де орналасады.
Слайд 57 Коллагенді фибриллалар топтасу арқылы коллагенді талшықтарді түзеді.
Слайд 58 Олардың бұзылыста
ры коллагенның мық тылығың төмендеті. Нәтижесінде тері,
сінір,
қан тамырлар дың бұзылыстары
байқалады.
Слайд 61Коллаген метаболизмі
нің жалдамдығы жасқа, тіннің түріне, тағамға тәуелді. Коллагенның ыдырауы тінді
колла геназалардың және лизосомды ферменттер дің әсерімен жүреді.
Слайд 62Коллаген ыдырап оның фрагменттері пайда болады.
Арығарай олар экзо-және эндопептидазалармен
бос аминқышқылдарға дейін ыдырайды.
Слайд 63 Коллаген ыдырауының жылдамдығының көрсеткіші –қанда бос
және пептидтермен
байланысқан оксипро
нинның мөлшері.
Слайд 64
Тіндік коллагеназалар дың белсенділігі бip ка тар ауруларда жоғар лайды
( ревматоидты артрит, кейбір iciк тер , терінің ауру лары).
Слайд 65 Коллагеноз – дәнекер тіннің құрылымының өзгеруімен, коллагеннің синтезі және
басқа да алмасу процесінің
бұзылуымен байланысты болатын аурулар тобы (қызыл волчанка, ревматизм, склеродермия, дерматомиозит, т.б.).
Слайд 67 Ревматизм – стрептококкты инфекциялар туғыза тын дәнекер тіннің иммундық
қасиетінің төмендеуінен туатын ауру.
Слайд 68Эластин – эластика лық талшықтардың негізгі белогі (глико протеин).
Сары жасушаларда синтезделеді.
Слайд 69Эластинның молекула лары ковалентты тігістер арқылы кең тор түзіп, бip қатар
тіндepдiң созылғыштығың қамтамасыз етеді
Слайд 70
\ өкпе, қан тамырлар, аорта, сінірлер, ішек, қуық, асқазан
және т.б.\ .
Слайд 72Эластинның құрамында про лин, глицин көп, гидроксипро лин аз, гидроксилизин жоқ.
Эластинның
фибрилласының негізгі сүббірлігі- тропоэластин Ол а - спираль мен коллагенді спиральдан айырмашылығы бар ерекше түрлі спираль түзеді.
Слайд 73Тропоэластинның молекула сы гли қалдықтары мен бай спиральді белшек тер ден
тұрады. Олар ала және лиз қалдықтарынан тұратын ӨТте қысқа бөлшек термен бөлінеді
Слайд 74Керу кезінде спиральді белшектер ұзарады, бірақ жүкті алып тастағанда қайтадан
өзінің қалыпты ұзындығына келеді.
Слайд 75Лизин қалдығы бар бөл
шeктep коваленті байлаыс
тардың түзілуіне қатнасады. Лизинның 4 радикалды
топ тары 6ip - бірімен жақдында сып десмозин немесе изодесмозин ( минорлы аминқышқыл ) түзеді.
Слайд 77Олар тропоэластинның 3-4 полипептидтік тізбек терін байланыстыра ды. Сондықтан эластин
барлық бағытта созылады.
Слайд 79Керу кезінде спиральді белшектер ұзарады, бірақ жүкті алып тастағанда қайтадан
өзінің қалыпты ұзындығына келеді.
Слайд 81Рис. 15-12. Молекулы эластина связаны ковалентными сшивками в обширную сеть.
Слайд 82
Эластикалық торларда мықты коллагенды фиб риллалар болады. Олар бүтін тордың
созыл ғыштығын шектеп, тіннің бұзылуының алдын алады.
Слайд 83Дәнекер тінің гликозамингликандарымен протеогликандары
Гликозамингликандар –
биополимерлер.
Протеогликандар – дәнекер
тіндердің
1/3 бөлігін құрайды. Олар белоктар
дан- 5%, 95% гликозамингликандардан
(мукополисахаридтер)- %
тұратын комплекстер.
Слайд 86
Гиалурон қышқылы:
СООH
NHCOCH3
D-глюкурон қышқыл
N-ацетилглюкозамин
қалдығы қалдығы
CH2OH
O
O
O
O
H
OH
H
OH
H
H
H
O
H
СООH
NHCOCH3
D-глюкурон қышқыл N-ацетилглюкозамин
қалдығы қалдығы
CH2OH
O
O
O
O
H
OH
H
OH
H
H
H
O
H
Слайд 87
Гиалурон қышқылды гиалуронидаза ыдыратады. Бул ферментті белгілі бактериялар, оның
ішінде ауруларды шақыртатың бөледі. Нәтижесінде тіндерге бактериялардың , оның ішінде ауруды шақыртатың енуі женілденеді. Салдары: ауру .
Слайд 88
СООH
NHCOCH3
O
O
O
O
HО
H
H
OH
H
H
H
O
H
СООH
NHCOCH3
O
O
O
O
H
OH
H
H
H
O
H
D-глюкурон қышқыл N-ацетилгалактозамин-6-
қалдығы - сульфат қалдығы
Хондроитин- 6-сульфат:
HO3SOCH2
Слайд 90
NHCOCH3
CH2OH
O
O
O
O
О
H
H
OH
H
H
H
O
H
H
NHCOCH3
O
O
O
O
H
OH
H
H
H
O
H
HO3S
L-идурон қышқыл N-ацетилгалактозамин-4-
қалдығы - сульфат қалдығы
Дерматансульфат:
Слайд 91
NHCOCH3
O
O
O
O
H
H
OH
H
H
H
O
C2HОH
NHCOCH3
O
O
O
O
H
OH
H
H
H
O
HO
HO3SOCH2
Кератансульфат:
H
D-галактоза N-ацетилглюкозамин-6-
қалдығы - сульфат қалдығы
Слайд 92 Гликозамингликандардың карбоксильді және сульфатты топтары жоғары мөлшерде теріс зарядтардың
болуың қамтамасыз етеді. Осымен байланысты полисаха ридті тізбектер коллагенның молекуласымен электростати калық әрекетеседі және Nа+ иондарын байланыстырады.
Слайд 93 Гликозамингликандар дың бул қасиетімен байланысты, жасушааралық зат су-тузды алмасуының реттелуіне
қатысады.
Слайд 94Гепарин:
NHCOCH3
O
O
O
H
OH
H
H
COOH
NHCOCH3
O
H
OH
H
H
H
H
HO3SOCH2
O
D-глюкуронат-2- N-ацетилглюкозамин-6-
-сульфат қалдығы - сульфат қалдығы
Слайд 96
Гепарин – жасушааралық
матрикстің құрылымдық компонентіне жатпайды. Ол дәнекер тінің жасушаларында , қан тамырларында синтезделеді. Қан тамырла рында ақуыздармен байланысады. Қанның ұйюын тежейді \ антикоагулянт \ .
Слайд 97Гликоамингликандар жасушааралық мат рикстың белокта рымен байланысып протеогликандарды түзеді.
Слайд 98
Протеогликандар –
дәнекер тіндердің 1/3
бөлігін құрайды. Олар белоктардан - 5% , гликозамингли кандардан - 95% тұратын комплекстер
Слайд 99Протеогликанды гель тіндерге, шеміршекке, сүйеке түсетін жүктеу өзгepicтepдi женілдетеді.
Слайд 100Жасушааралық матрикстың компоненттері бip-бipiмен байла нысып тіннің бipiкен жүйесін түзеді. Ал
гликозамингликандар және протеогликандар жасушааралық матрикстың гидратталған гелін (негізгі заттің) түзеді. Негізгі затта коллаген тал шықтары орналасады. Олар мат риксты бекітеді және реттейді
Слайд 101 Жасушааралық заттың міндеттері:
жасушалардың дифферен цировкасына қатысады
тәндер каркасының қалып тасуын
қамтамасыз етеді
мұшелер пішінің қалыпта суымен сақтануына қатысады
Слайд 102Полисахаридты гельдің су фазасы қанмен жасушалардың арасында нәрлі заттар, мeтaбoлиттep, гормондардың
диффузиясын қамтамасыз етеді.
Матрикста орналасқан эластин оған созылғыштық ті енгізеді .
р
р
Слайд 103Жасушааралық матрикстың ұйымдасуына және базальді мембрананың қалыптасуына өзгешелік белоктар қаты са
ды.Мысалы: матрикс ком поненттерінің біріктруінде фибронектиннің мәні зор.
Слайд 104Фибронектин – диcyль фидтi байланыспен қо сылған 2 полипептидті тізбектерден тұрады.
Құрамында 4- 5 % көмір сулар бар. Фибронектин жасушаның үстінде орналасады.
Слайд 105Фибронектин молекуласында коллаген, гиалурон қышқылы, көмipcyлap, плазмати калық мембранамен байланысатың орталар
бар.
Слайд 106Фибронектин.
Биол мәні: 1. әртүрлі жасуша ларды басқа жасушалар, кол лаген
және басқа субстрат тармен байланыстырады
2. жабысқақтығын өзгерте отырып жасушалардың жылжуына (адгезивті процесс) әсер керсетеді
Слайд 1073. базальды мембраналардың пайда болуына, жасушакалық дифференцировкаға қатына сады
4.коллаген талшықтарының мөлшepiнiң
реттейді
5. плазматикалык фибронектин қан уюына, фагозитозға қатынасады
Слайд 108
Қартайған саин дәнекер тінде протеогликан мен гликозамингликан
дардың мөлшері азаяды.
Слайд 109
А-типті хондроитинсульфат В-типті хондроитсульфатқа аусады. Теріде коллагенді фибриллалардың мөлшері
жоғарлайды. Қан тамырлар ында III -типті коллаген I- типті коллагенге аусады. Сүйекте I - типті коллаген 3 -типті коллагенге ауысады.
Слайд 110
Жараның жазылуында денекер тіннің мәні:
- фибробластарда жасуша аралық заттың компонент терінің
әcipece коллаген ның синтезі күшееді. Нәти жесінде, дәнекер тіннің бip түрі – тыртық пайда болады.
Слайд 111
Жараны, терінің дефектілерін, трофикалык язваны емдеу үшін
пленка, тор, губка , паста пайда ланады. Олардың құра мында - еритін коллаген бар. Аталған препараттардың антигендік белсенділігі төмен және олар Токсикалық емес.
Слайд 112Нетижесінде ол фибринге аустырылады.Сол себебтен қанда бос жене байланысқан оксипролиннің мөлшері
жоғарлап,
ол зәрмен шығады
(оксипролинурия).
Слайд 113
Коллагеноздар / ревматизм, склеродермия, қызыл волчанка және т. б.\.
Негізгі белгілері:
дәнекер тіннің ұйымдасуы мен қан тамырлар міндетті нің бұзылуы
коллагеназаның әсерімен коллаген өте тез ыдырауы және т.б.
Слайд 114
Коллагеноздар / ревматизм, склеродермия, қызыл волчанка және т. б.\. Негізгі
белгілері:
дәнекер тіннің ұйымдасуымен қан тамырлар міндеттінің бұзылуы
тіндік коллагеназалардың белсенділігінің жоғарлауы
Слайд 115
Дәнекер тіндер. Гормондардың әсері:
Минералокортикоидтер – дәнекер тін нің негізгі затының биосинтезін
ынта ландырады
Тироксин – коллагенді фибриллалар
мен негізгі заттың түзілуін тежейді
Эстрогендер – гликозамингликандар
синтезін жоғарлатады
- Глюкокортикоидтар – жараныны және коллагенозды емдеу үшін пайдаланады
Слайд 116 Кері байланыс.
Неге коллагенге тіректік, ал эластинге созылғыш міндеттер тән?
Оксипролинурияның
себебептері.
Атипты коллагенның қасиеттері.
Слайд 117РЕФЛЕКСИВТЫ ТЕСТ
Рефлексия - субъектін өз өзіне, өз тұлғасына
/құндылықтар,қізіушіліқтар,себептер,эмоциялар,
қылықтары \ ,
өз біліміне немесе өзінін меншікті жағдайына назар аудару
Слайд 118Мысалы;
Көп жаналықтарды білдім
Бұл маған өмірде керек болады.
Туындаған сұрақтарға жауап алдым.
Адал ниетпен жұмыс істеп, мақсатыма жеттім.