Слайд 1Жасушаның зиянды әсерлерге реакциясы.
Жасушаның ескіру мен өлуі.
Орындаған: Акылбаева Д.
Факультет: жалпы медицина
Курс:
2
Топ: 37
Тексерген: Жаңбырбаева А.
Слайд 2Жоспары
Жасушаға әсер етуші факторлар
Жасушаның ескіруі мен өлуі
Жасуша органеллаларының өзгерістері
Слайд 3Жасушаға әсер етуші факторлар
Ағза және оның жасушалары әр түрлі: химиялық, физикалық,
биогенді факторлардың әсеріне ұшырап отырады. Бұл факторлар жасуша құрылымына әсер етіп, оның функционалдық жағдайын өзгертеді, яғни жасушадағы АТФ синтезі тоқталады оттегіге қажеттілік көбейеді, гликолитикалық процесстер күшейеді. АТФ мөлшері азайып, протеолиза активтенеді. Әр түрлі факторлардың әсерінен цитоплазмада болатын өзгерістер “ паранекроз” деп аталады
Слайд 4Жасушаның ескіруі мен өлуі
Жасушаның тіршілігін жоғалтуы некроздық және апоптоздық жолдармен болады.
Некроз (грек.-өлі)- деп жасуша тіршілігінің қайтымсыз жоғалуын айтады. Тіршілігін жоғалтқан жасушалардың айналасына фагоциттер шоғырланып, қабыну үрдісі байқалады. Некрозға ұшыраған жасушалар лизосомалық ферменттердің және оттегінің белсенді бос радикалдарының қатысуымен ыдыратылады. Жасуша құрылымдарының осындай жолдармен өзін өзі ыдыратуын аутолиз дейді. Бүлінген және некрозға ұшыраған жасушалардың ыдыратылуы фагоциттердің және микробтардың протеолиздік ферменттердің қатысуымен жүреді.
жасушалардың некрозға ұшырау алдындағы жағдайын некробиоз дейді.
Слайд 5Апоптоз – жасушаның алдын ала бағдарланған гендік ақпараты бойынша тіршілігін жоюы.Дамуын
қадағалайтын екі түрлі гендер белгілі. Апоптоз дамуын тежейтін ген Вс1-2 қадағалауымен антиапоптоздық нәруыз түзіледі. Ол митохондрилардың мембранасының өткізгіштігін төмендетіп, жасуша цитоплазмасына, апоптозды сергітетіе фактор цитохромС шығарылуын азайтады
Апоптоздың гендік бағдарламасын дабылдық ақпарат жүзеге асырады. Ал, некроз бүліндіргіш ыөпалдың әсерінен дамиды.
Апоптоз кезінде жасуша тығыздалып, ядросы ыдырайды, ДНҚ молекуласы бөлшектенеді. Артынан жасуша бөлшектеніп апоптоздық денешіктер пайда болады.Оларды макрофагтар мен нейтрофильдер жеп өояды.
Слайд 6Жасуша органеллаларының өзгерістері
Митохондрий. Жасушадағы ең ірі органеллаға жатады. Митохондридің өсуі мен
кһбейюі жасушаға тәуелсіз, өз есебінен жүре алады.
Тироксин гормонын ұзақ қабылдағанда, зат алмасу үрдісі күшейгенде, кейбір жұқпалы ауруларында жасушадағы митохондрий көлемі ұлғайып оларда кристалл саны көбейеді, ісік тінінде әр түрлі пішінді мегамитохондрилер пайда болады, мысалы, ісіктерде, алкогольдәк бауырда.
Слайд 7Эндоплазмалық тор жасуша ішіндегі барлық органелаларды бір бірімен байланыстырып тұрады.
Эндоплазмалық тор
көптеген өзектерден, кеңейген көпіршіктерден немесе цистерналардан тұрады. Гиперплвзиясы мен атрофиясы, Цистерналардың кеңейіп бөлек бөлек вакуольдер түзуі оның фрагментациясы жатады. Канцерогенез кезінде жасушаларда эндоплазмалық тор, рибосомалар саны көбейіп оның көлемі ұлғайып қызметә едәуір күшейеді.
Слайд 8Гольджи апараты өте күрделі құрылысқа ие, ол жалпақ цистерналардан, майда визикулярдан
және ірі вакуольдерден түзілген.
Белок заттардың организмге түсуі азайғанда комплекс семіп, оның компоненттері кішірейіп қалады, цитоплазмада секреторлық гранулар азаяды немесе бүтіндей жоғалады.
Слайд 9Лизосомалар жасуша ішіндегі ас қорыту үрдісіне белсенді қатысатын ең кейінгі ашылған
органелларға жатады.
Арнайы лизосомалық ферменттердің жнеткіліксіздігі организмде әр түрлі химиялық заттардың жасушадан шығарылмай немесе ыдыратылмай қалуына соқтырады, жасушада жиналып, жасуша қызметі тән бүтіндей бүдіреді.
Слайд 10Пероксисомалар немесе микроденешіктер саны 70-тен 100 ге дейін жетеді.Пероксисомалар үш қабатты
мембранамен қоршалған, барлық жасушаларда кездеседі, әсіресе, бауыр мен бүйрек жасушаларында болады.
Слайд 11Рибосомалар организмде белок синтесін реттейді. Оның құрамында белок, РНҚ мен азырақ
липидтер болады. Ісік жасушаларында рибосомалар саны көбейеді, ал олардың азайюы белок синтезінің әлсіреуінің белгісі болып есептеледі. Дистрофия кезінде рибосомалар эндоплазмалқ тормен байланысын үзіп жоқ болады, ал полисомалар бөлшектеніп кетеді.
Слайд 12Қорытынды
Жасушаның бүлінуі мен өлуіне және ескіруіне көптеген себептер және факторлар әсер
етеді.
Жасушаның бүліністері пайда болуында әсер ететін ықпалдармен бірге, жасушаның өзінің ішкі жағдайы өте маңызды. Жасушаның алғашөы жағдайына байланысты кез келген ықпал қорғаныстық немесе бүліндіргіш әсер етуі мүмкін.
Сонымен қатар адам алкогольдік, наркотикалық заттардан аулақ болып , барлық тазалық шараларын сақтауы қажет! Қалыпты тіршілік еткен жағдайда жасуша қызмет ету барысында ескіріп, тіршілігін жойып және оның орнына жаңа жасушалар пайда болады.
Слайд 13Пайдалынған әдебиеттер
Кузнецов С. Мушкамбаров Н Гистология цитология и эмбриология изд. МИА
А.И.Струков В.В.Серов Патофизиология
Аяпова Ж.О Гистология, цитология и змбриология